واریس مری تورم رگ های خونی موجود در این عضو بدن است. اغلب این موضوع را در بیماری های کبدی شدید از جمله سیروز کبدی شاهد هستیم. در این مطلب به علت، علائم و درمان واریس مری می پردازیم.
آشنایی با علت، علائم و درمان واریس مری
به تورم رگ های خونی موجود در مری واریس مری اطلاق می شود. اغلب این عارضه در بیماری های کبدی شدید از جمله سیروز کبدی مشاهده می شود. واریس مری هنگامی ایجاد می شود که وریدهای متورم در نیمه پایینی مری پاره شده و خونریزی می کنند.
مری لوله عضلانی می باشد که دهان را به معده وصل می کند. این رگ ها که در نیمه تحتانی مری در نزدیکی معده جای دارند می توانند در هنگام کاهش جریان خون به کبد متورم گردند. که ممکن است به دلیل وجود بافت زخم یا لخته خونی درون کبد باشد. هنگامی که جریان خون کبد، مسدود گردد، خون در دیگر وریدهای خونی مجاور شامل آن هایی که در نیمه پایین مری هستند، جمع می شود.
هر چند این رگ ها خیلی ریز هستند و نمی توانند مقادیر زیاد خون را حمل کنند. این وریدها به علت افزایش جریان خون متساعد شده و رگ های متورم واریس مری را سبب می شوند. واریس مری ممکن است با نشت خون همراه و در نهایت پاره شود. این موضوع می تواند سبب خونریزی شدید و عوارض تهدید کننده مثل مرگ شود. در این شرایط وضعیت اورژانسی بوده و باید سریعا به پزشک مراجعه شود.
علائم واریس مری
واریس مری تا زمانی که رگ ها دچار پارگی نشوند علائم خاصی ندارد. با پارگی واریس مری علائم زیر دیده می شود:
- درد معده
- استفراغ خونی
- مدفوع سیاه و خون آلود در موارد شدید
- گیجی یا از دست دادن هوشیاری
- شوک یا کاهش زیاد فشار خون به دلیل از دست رفتن خون که می تواند منجر به آسیب اندام ها گردد.
در صورت مشاهده این علائم باید سریعا به پزشک مراجعه شود.
علت واریس مری
سیاهرگ دروازه ای کبدی خون را از بیشتر اندام ها در مجرای معده ای/روده ای به کبد انتقال می دهد. واریس مری نتیجه مستقیم فشار خون بالا در رگ باب کبدی می باشد. این عارضه پرفشاری سیاهرگ دروازه ای نامیده می شود. که سبب شده خون در رگ های خونی مجاور شامل آن هایی که در مری هستند، تجمع پیدا کند.
در نتیجه ازدیاد جریان خون، رگ ها شروع به اتساع و تورم می نمایند. سیروز کبدی شابع ترین دلیل پرفشاری ورید باب می باشد. سیروز بروز زخم شدید در کبد می باشد که اغلب به علت مصرف بیش از اندازه الکل یا عفونت های شدید مانند هپاتیت ایجاد می شود.
علت احتمالی دیگر پرفشاری سیاهرگ دروازه ای یا ورید باب کبدی، ترمومبوز آن می باشد که با لخته شدن خون درون ورید روی می دهد. در بعضی موارد علت پرفشاری سیاهرگ دروازه ای شناخته شده نیست. این وضعیت، پرفشاری ناشناخته سیاهرگ دروازه ای اطلاق می شود.
عوامل خطر واریس مری
در صورت ابتلا به هر یک از موارد زیر ، احتمال ابتلا به واریس مری بیشتر می شود:
- پرفشاری سیاهرگ دروازه ای یا سیاهرگ باب کبد
- واریس بزرگ مری
- سیروز شدید
- یبوست
- استفراغ زیاد
- سرفه شدید
- عفونت باکتریایی
- علامت های قرمز روی واریس های مری که با آندوسکوپی معده دیده می شود.
- مصرف شدید الکل
با پزشک درباره خطر ابتلا به واریس مری مشورت نموده به ویژه اگر سابقه خانوادگی بیماری کبدی وجود دارد.
تشخیص و معالجه واریس مری
اگر بیماری سیروز کبدی در فرد تشخیص داده شود، پزشک وی را از نظر احتمال ابتلا به واریس مری تحت نظر قرار می دهد. این که فرد تحت معاینه باید هر چند وقت یکبار تحت معاینه قرار گیرد به شرایط بیمار بستگی خواهد داشت. به جهت تشخیص و معالجه واریس مری، پزشک ابتدا معاینه فیزیکی انجام داده و از فرد درباره علائمش سوال می کند. ممکن است یک یا بیشتر از چند آزمایش زیر را هم جهت تایید تشخیص به کار ببرد.
۱. آزمایش خون:
این آزمایش جهت ارزیابی تعداد سلول های خونی و عملکرد کبدی و کلیوی استفاده می شود.
۲. اندوسکوپی:
در طول این آزمایش یک اسکوب دوربین دار درون دهان قرار می گیرد و برای دیدن معده از طریق مری و ابتدای روده کوچک بکار برده می شود. این روش برای مشاهده رگ ها و اندام های متسع شده از نزدیک مورد استفاده واقع می شود. در ضمن می توان برای نمونه برداری و درمان خونریزی هم به کار برد.
به عبارتی در این آزمایش پزشک لوله اندوسکوپ را که نازک، انعطاف پذیر و نورانی می باشد و به یک سمت آن دوربین متصل است، از طریق دهان وارد مری ، معده و بخش ابتدایی روده کوچک می نماید. تا سیاهرگ های متسع شده را اندازه گیری نماید. در ضمن نقاط قرمز رنگ روی ورید ها نیز دقیق بررسی می شود. زیرا که این موارد نشانه احتمال بروز خونریزی می باشند. در طول فرایند تشخیص واریس مری ، معالجه نیز صورت می گیرد.
۳. سی تی اسکن و سونوگرافی شکمی:
این آزمایش ها جهت معاینه کبد و اندام های شکمی و ارزیابی جریان خون در درون و اطراف این اندام ها استفاده می شود. سی تی اسکن شکمی و سونوگرافی داپلر از سیاهرگ دروازه ای و طحالی به تشخیص واریس مری کمک می کنند. نوع خاصی از سونوگرافی به اسم الاستوگرافی هم می تواند میزان آسیب بافت کبدی را اندازه گیری کند. این آسیب سبب افزایش فشار در سیاهرگ دروازه ای شده که می تواند عاملی برای ابتلا به واریس مری شود.
۴. اندوسکوپی کپسولی:
در این آزمایش فرد باید یک کپسول به ساز کپسول ویتامین را ببلعد. محفظه کپسول دوربین کوچکی تعبیه شده که حین حرکت در لوله گوارش تصاویر مختلفی ثبت می کند. این روش تشخیص برای افرادی استفاده می شود که به استفاده از آندوسکوپی معمولی تمایل ندارند یا به دلایلی نمی توانند از این روش کمک بگیرند.
ولی آندوسکوپی کپسولی گران تر بوده و به همان اندازه در دسترس هم نیست. با این روش تنها واریس مری تشخیص داده می شود و حین آزمایش فرآیندهای معالجه ای قابل انجام نیست.
بعد از معاینه فیزیکی و آزمایش های مذکور در صورت تشخیص واریس مری، معالجه آن صورت می گیرد. هدف اصلی مداوای واریس مری نیز پیشگیری از پارگی و خونریزی وریدها می باشد.
راه های کاهش خونریزی وریدها
به طور معمول کنترل پرفشاری سیاهرگ دروازه ای، نخستین قدم در کاهش خطر خونریزی می باشد. این عمل می تواند با استفاده از درمان و داروهای زیر صورت گیرد:
-
مسدود کننده های بتا
ممکن است پزشک این داروها مانند پروپرانولول را جهت کاهش فشار خون تجویز نماید.
-
اسکلروتراپی توسط اندوسکوپی
توسط یک اندوسکوپ، پزشک دارویی را درون وریدهای متورم تزریق نموده تا آن ها را کوچک نماید.
-
بستن واریس ها توسط آندوسکوپی
پزشک به کمک اندوسکوپ برای مسدود نمودن وریدهای متورم مری از یک نوار الاستیک استفاده می کند تا خونریزی قطع شود. بعد از چند روز نیز این نوارها را خارج می کند. در صورت پارگی واریس ها ممکن است به درمان های بیشتری نیاز باشد.
از دیگر اقدامات برای معالجه واریس مری می توان به موارد زیر اشاره نمود:
- کاهش وزن به ویژه افرادی که دچار اضافه وزن هستند.
- دوری از مشروبات الکلی
- درمان دارویی برای کاهش اسید معده شامل امپرازول، اسموپرازول، لانزوپرازول، پنتوپرازول
- بستن رگ های واریسی توسط نوار پلاستیکی که باید هر ۲-۸ هفته تکرار گردد.
- اجرای tips. به ندرت این روش را افرادی که خونریزی شدید دارند انجام می دهند. در این روش لوله ای توسط رگی در گردن وارد کبد شده تا سبب تسهیل جریان خون کبد گردد. این عمل با کاهش فشار خون واریس از بروز خونریزی جلوگیری می کند.
معالجه واریس مری بعد از آغاز خونریزی
به طور کلی بستن واریس مری توسط آندوسکوپی و اسکلروتراپی از طریق آندوسکوپی معالجه های های پیشگیرانه می باشند. هر چند پزشک می تواند در صورت آغاز خونریزی واریس ها نیز از آن ها کمک بگیرد. دارویی به اسم اوکتروتاید هم ممکن است استفاده گردد. این دارو فشار وریدهای متورم را با تنگ نمودن عروق خونی و کاهش جریان خون پایین بیاورد.
عمل شانت پورتوسیستمیک داخل کبدی توسط ورید گلویی هم گزینه درمانی دیگری می باشد. این عمل از اشعه ایکس برای هدایت نصب ابزاری کمک می گیرد که اتصالات جدیدی را بین دو ورید خونی در کبد ایجاد نماید. از یک لوله کوچک برای وصل کردن سیاهرگ دروازه ای به رگ کبدی استفاده شده و ورید کبدی خون را از کبد به قلب انتقال می دهد.
این اتصال یک مسیر انحرافی را برای جریان خون فراهم می کند. عمل شانت طحالی/ کلیوی نیز گزینه درمانی دیگری بوده که تهاجمی تر است. در این عمل ورید اصلی طحال به رگ کلیه چپ متصل شده و این کار سبب کنترل خونریزی از واریس مری در ۹۰ درصد افراد خواهد شد. به ندرت به پیوند کبد نیاز می شود.
در صورتی که عارضه مذکور معالجه نشود، خونریزی ادامه یافته و بدون درمان خونریزی واریس مری خطر مرگ را به دنبال دارد. بعد از انجام درمان برای این عارضه ضروری است که مراجعات بعدی به طور منظم صورت گیرد تا موفقیت معالجه قطعی شود.
پیشگیری از واریس مری
بهترین راهکار جهت پیشگیری از واریس مری، برطرف شدن علت زمینه ای آن است. در صورت ابتلا به بیماری کبدی، ضرورت دارد اقدامات پیشگیرانه زیر را در نظر بگیرید.
- یک رژیم غذای سالم داشته باشید. رژیمی که سرشار از میوه و سبزیجات باشد. غلات کامل و منابع پروتئینی در آن گنجانده شود و از غذاهای چرب و سرخ شده کمتر استفاده شود.
- وزن خود را متعادل کنید. میزان چربی اضافه می تواند به کبد صدمه بزند. چاقی با ریسک بیشتر عوارض سیروز همراه است. به این ترتیب در صورت اضافه وزن، سعی کنید وزن خود را کاهش دهید.
- از مواد شیمیایی خیلی کم و رقیق استفاده نموده و دستورالعمل مواد شیمیایی خانگی مانند اسپری حشرات یا تمیز کننده ها را دنبال نمایید. در صورتی که اطراف شما مواد شیمایی استفاده می شود همه نکات ایمنی را به کار بندید. کبد وظیفه خارج کردن سموم از بدن را دارد از این رو با محدود نمودن میزان سموم برای پردازش، به کبد استراحت بدهید.
- ریسک ابتلا به هپاتیت ب را کاهش بدهید.
در پایان از همراهی شما با این مطلب بسیار سپاس گزاریم. و امیدواریم از مطالب ارائه شده نهایت استفاده را برده باشید. همچنین پیشنهاد می شود در صورت تمایل برای اطلاع از درمان اسپاسم مری و علائم کبد ناسالم روی لینک ها کلیک کنید.
منبع : آرگا