ممکن است واژه خواب پریشی برای شما ناآشنا باشد ولی حتما پیش آمده که نتوانید به آسانی به خواب بروید یا موقع بیدار شدن حس کنید اصلا خواب خوبی نداشته اید. با این مطلب همراه ما باشید تا با علت و عوامل تشدید کننده خواب پریشی آشنا شوید.
آشنایی با علت خواب پریشی
ممکن است برای شما نیز پیش آمده باشد که نتوانید به سادگی به خواب رفته یا موقع بیدار شدن از خواب، احساس کنید اصلا خواب خوبی نداشته اید. اختلالات خواب مشکلات رایجی می باشند که درصد زیادی از افراد جامعه در سنین مختلف را درگیر نموده و باید به آن ها اهمیت داد. زیرا کیفیت زندگی روزمره با کیفیت خواب ارتباط متقابلی دارد.
واژه خواب پریشی یا پاراسومنیا یکی از اختلالات رایج خواب می باشد که نه تنها شخص مبتلا به آن بلکه اطرافیانش را نیز تحت تاثیر قرار می دهد. خواب پریشی اصطلاحی برای تعریف رفتارهای غیرعادی افراد پیش از خواب، حین خواب یا هنگام بیدار شدن و حتی بیداری کامل تجربه می کند. این افراد در هنگام خواب ممکن است راه بروند، حرف بزنند یا رفتارهای غیرمعمول دیگری انجام بدهند.
به نحوی که اطرافیان گمان می کنند فرد بیدار و هوشیار می باشد در حالی که او این کارها را در دنیای بیهوشی و بی خبری انجام داده و اغلب بعد از بیداری هم آن را به یاد نمی آورد. در گذشته خواب پربشی علامت یک آسیب روانی قلمداد می شود. با این حال محققین اخیرا بیان کرده اند خواب پریشی در هنگام انتقال مغز به حالت خواب و بیرون شدن از آن و ضمنا بین چرخه خواب رِم (حرکت سریع چشم) و غیر رِم (عدم حرکت سریع چشم) اتفاق می افتد.
پاراسومنیا در بین کودکان رایج تر از بزرگسالان می باشد با این وجود این اختلال در گروه های سنی مختلف به اثبات رسیده است. رفتارهای این مشکل از نظر خصوصیات، شدت دفعات به طور قابل توجهی با یکدیگر فرق دارند. در ادامه به علت خواب پریشی و انواع آن پرداخته می شود.
علائم خواب پریشی
با توجه به این که بیشتر افراد تا مدت ها از خواب پریشی خود اطلاعی ندارند و این اختلال می تواند سبب بروز انواع مشکلات سلامتی شود، آگاهی از این که علت خواب پریشی چیست و در کدام مرحله از خواب بیشتر روی می دهد می تواند به تشخیص عامل بدخوابی یا خستگی مداوم شما کمک کند.
برخی منابع اذعان دارند که بیشتر خواب پریشی ها در کودکان بیشتر از بزرگسالان روی می دهد. به این مفهوم که با افزایش سن این مشکل ناپدید می شود. حدودا ۶۶ درصد بزرگسالان حداقل یک خواب پریشی را در طی عمر خود تجربه می کنند و ۱۲ در صد نیز ۵ مرتبه یا بیشتر خواب پریشی را تجربه می کنند.
با این که بعضی خواب پریشی ها بدون علت مشخصی روی می دهند ولی بعضی دیگر ناشی از اختلالات پزشکی یا استفاده از دارو و ماده خاصی می باشد. بعضی شرایط و داروهایی که خطر ابتلا به خواب پریشی را بالا می برند شامل موارد زیر است:
- محدودیت خواب
- درد مزمن
- اختلال اضطراب بعد از سانحه
- مصرف الکل
- داروهایی مانند داروهای خواب آور، آرام بخش، محرک ها و …
از علائم و نشانه های خواب پریشی به جز رفتارهای غیرعادی در هنگام خواب برخی علائم زیر نیز مشاهده می شود:
- برخاستن از خواب با حالت گیجی و سردرگمی
- برخاستن از خواب و عدم تشخیص مکانی که قرار دارد.
- به یاد نیاوردن انجام بعضی امور خاص
- به سختی خوابیدن در طول شب
- احساس خواب آلودگی یا خستگی در طی روز
- یافتن کبودی یا زخم ناآشنا در بدن
عوامل تشدید کننده خواب پریشی
برخی مواقع امکان ابتلا به خواب پریشی در بعضی افراد به علت های درونی یا بیرونی بیشتر می باشد. این عوامل تشدید کننده به موارد زیر مرتبط است:
ژنتیک:
در مواردی خواب پریشی یک اختلال ارثی و ژنتیکی می باشد. اگر خواب گردی، وحشت شبانه یا دیگر موارد این اختلال در خانواده ای وجود داشته باشد؛ این احتمال هست که همه اعضای خانواده به آن دچار شوند.
سنین کودکی:
خوابگردی یا شب ادراری اغلب در کودکی روی می دهد. به طور معمول خواب پریشی بعد از سپری شدن دوره کودکی برطرف می شود با این وجود اگر بعد از این دوره همچنان اختلال خواب پریشی وجود داشت یا علائم آن شدید شد به پزشک حتما مراجعه شود.
استرس داشتن:
در بعضی افراد هنگام استرس، احتمال رخ دادن اختلالی مانند خوابگردی یا بقیه اختلالات خواب پریشی وجود دارد. اغلب افرادی که این اختلال را در هنگام استرس تجربه می کنند بعد از مدتی علائم شان خود به خود برطرف می شود.
مصرف دارو:
کابوس ها تاحدی عوارض جانبی برخی داروهای خاص می باشند. البته بعضی از داروها نیز سبب ایجاد خواب پریشی های دیگر می شود.
مصرف بیش از حد الکل یا مواد مخدر:
امکان بروز خوابگردی، وحشت شبانه، و باقی اقسام خواب پریشی در افرادی که بیش از حد الکل یا مواد مخدر مصرف می کنند، بیشتر می باشد. در ضمن در مواردی استفاده از این مواد ممکن است علائم خواب پریشی را تشدید نماید.
اختلال اضطراب بعد از حادثه:
اغلب افراد بعد از بروز حادثه ای دچار اختلال اضطراب بعد از سانحه می شوند. تقریبا ۸۰ درصد افراد در این شرایط حدود ۳ ماه کابوس می بینند.
انواع خواب پریشی
خواب پریشی به سه دسته طبقه بندی می شود. خواب پریشی مربوط به مرحله NON-REM، مرحله REM و انواع دیگر. خواب انسان از دو مرحله REM و NON-REM تشکیل شده است که در پی یکدیگر به صورت چرخه ای در طول خواب تکرار می گردند. REM یعنی حرکات سریع چشم که این ویژگی در مرحلهNON-REM دیده نمی شود. خواب با مرحله NON-REM آغاز می شود و سپس برای مدت کوتاهی وارد مرحله REM و خواب عمیق می گردد و دوباره این چرخه تکرار می شود.
انواع خواب پریشی های مرحله NON-REM
رایج ترین خواب پریشی مربوط به مرحله NON-REM با عنوان اختلالات حالت گذر از وضعیت خواب به بیداری شناخته می شود. در این نوع خواب پریشی افراد دوره های مکرر بیداری ناکامل و هوشیاری محدود در طول حمله را تجربه می کنند.
در ضمن اگر فردی بخواهد در زمان بروز اختلال، این افراد را بیدار کند یا به تصور این که بیدار هستند با آن ها حرف بزند، ممکن است جواب های کوتاه و نامفهومی بدهند. بیشتر افرادی که این اختلال را تجربه می کند از اتفاقات روی داده در طی حمله خود چیزی به یاد نمی آورند.
۱.خواب پریشی همراه با گیجی
این نوع هنگامی روی می دهد که به نظر می رسد شخص بیدار شده اما رفتارهای وی غیرعادی یا عجیب است. ممکن است شخص گیج باشد، واکنشی به محیط اطراف نداشته باشد، آهسته صحبت کند یا افکار پریشان و سردرگمی داشته باشد. این نوع اختلال همراه با گیجی به طور معمول دو الی سه ساعت نخست خواب، هنگام گذار از خواب عمیق به مرحله سبک روی می دهد.
معمولا افراد در این نوع انگیختگی یا چیزی را به یاد نمی آورند یا اطلاعات کمی به خاطر دارند. این اختلال در هر سنی امکان دارد اتفاق بیفتد ولی اکثرا در کودکان دیده می شود. از علت های رایج این نوع اختلال خواب پریشی می توان به سفر، بی خوابی ناگهانی، مشکل سلامتی مانند تب، میگرن، آسم شبانه ، اشاره کرد.
۲. خواب گردی
خواب گردی یا راه رفتن در خواب موقعی روی می دهد که شخص در حالی که هنوز خواب بوده از رختخواب بیرون می آید. ولی هوشیاری یا واکنش پذیری محدودی نسبت به محیط اطرافش دارد. در این حالت شخص ممکن است رفتارهای پیچیده دیگری مانند مرتب کردن لباس از خود نشان دهد.
خوابگردی گاه احتمال می رود به افراد آسیب زده زیرا ممکن است فرد با اشیا سر راهش برخورد کند یا تعادلش را از دست دهد. مشکلاتی مثل خستگی شدید، استرس، اضطراب، بیماری، کمبود خواب، پر بودن مثانه و .. می تواند سبب ایجاد این نوع خواب پریشی شود. در مواردی خواب گردی بعد از ارزیابی های دقیق با مصرف میزان کمی داروهای مشخص قابل درمان می باشد. برای آگاهی بیشتر از علت راه رفتن در خواب و خوابگردی در بزرگسالان روی لینک ها کلیک کنید.
۳. الگوی خوردن غیرعادی
مشخصه اصلی این برانگیختگی، الگوهای خوردن غیر عادی می باشد که بعد از بیدار شدن از خواب و در حالتی بین خواب و بیداری اتفاق می افتد. اکثر افراد مبتلا به این اختلال، واکنش پذیری محدودی هنگام غذا خوردن از خود بروز می دهند و روز بعد یا آنرا به خاطر نمی آورند یا اطلاعات کمی در ذهن دارند.
۴. وحشت شبانه
وحشت شبانه با وحشت و ترس زیاد مشخص می شود. به نحوی که فرد به طور موقت نمی تواند به هوشیاری کامل برسد. در این شرایط شخص ناگهان رفتارهای ترس شدید، وحشت، گیجی یا تمایل به فرار از خود نشان بدهد. این حملات بین ۳۰ ثانیه تا سه دقیقه طول می کشند.
علت این نوع خواب پریشی به استرس عاطفی طی روز، خستگی یا بی نظمی در خواب روتین گزارش شده است. از این رو تلاش برای حل هر یک از این محرک ها، به کاهش وحشت شبانه کمک خواهد کرد.
انواع خواب پریشی های مرحله REM
خواب پریشی این مرحله با مرحله حرکات سریع چشم که خواب عمیق است نیز با اختلالات خودش همراه است از جمله:
۱. رفتار غیرعادی
در این اختلال رفتارهای غیرعادی هنگام خواب دیدن روی می دهد که سبب می شود خواب فرد مختل یا حتی آسیب دیدن وی می شود. این اختلال به طور معمول بعد از رویاهای خشونت آمیز یا پرحادثه رخ می دهد. رفتارهایی مانند انقباض عضلانی، حرف زدن، خندیدن، لگد زدن، تکان دادن سریع دست ها، نشستن یا ترک تخت خواب.
۲. فلج خواب
فلج خواب به حالتی اطلاق می شود که دقیقا همان لحظه ای که فرد به خواب می رود یا هنگام بیدار شدن توان حرکت یا صحبت نداشته باشد. طی این حمله فرد کاملا به آنچه اتفاق می افتد آگاه است. فلج خواب مشکل نسبتا شایعی است که بیشتر افراددر طول زندگی حداقل یک بار با آن مواجه شده اند.
در صورت عدم اطلاع از این نوع خواب پریشی ممکن است فرد با وحشت زیادی روبرو شود در حالی که آن سریعا رفع می شود. علت دقیق این نوع اختلال خواب پریشی مشخص نیست ولی تحقیقات برخی عوامل مانند نبود خواب کافی، فقدان برنامه منظم خواب، استرس ذهنی، خوابیدن به پشت، برخی مشکلات روحی روانی و مصرف برخی داروها را به آن مرتبط می دانند.
۳. کابوس شبانه
کابوس یا خواب وحشتناک ممکن است برای هر فردی روی دهد. کابوس زمانی به اختلال تبدیل می شود که مکررا اتفاق بیفتد. کاملا واضح بوده و حس تهدید زندگی یا تهدید امنیت به شخص بدهد. این کابوس ها می توانند ناشی از خستگی مفرط، اندوه و پریشانی، و مواردی این چنینی باشند.
سایر انواع خواب پریشی
از سایر انواع خواب پریشی که دسته سوم بوده و منحصرا به مراحل قبلی نیستند می توان به سندرم انفجار سر ، شب ادراری و توهمات خواب اشاره کرد.
۱. سندرم انفجار سر
فرد مبتلا به این اختلال دقیقا پیش از به خواب رفتن یا قبل از بیداری صدای بسیار بلندی را شنیده یا حس می کند که چیزی در سر او منفجر شده است. در ضمن ممکن است هنگام بیدار شدن یک پرتو نور خیالی را مشاهده کند و به پرش یا انقباض عضله دچار شود. این اختلال خواب پریشی برای شخص حس ترس دائمی و اضطراب ایجاد کرده با این وجود این سندرم دردناک نیست.
علت این سندرم خواب پریشی مشخص نبوده ولی کارشناسان آن را مرتبط با خستگی یا استرس زیاد می دانند. جهت کنترل این مشکل داروهایی وجود دارد که با مشورت پزشک برای فرد تجویز خواهد شد.
۲. شب ادراری
شب ادراری در خردسالان شایع تر است. بنا بر پژوهش ها این اتفاق هنگامی اختلال خواب پریشی در نظر گرفته می شود که در کودکان بالای ۵ سال حداقل دو بار طی هفته و به مدت سه ماه روی دهد. از علت احتمالی این اختلال خواب پریشی می توان به اضطراب، آینه خواب، یبوست، دیابت، عفونت دستگاه ادرار، سابقه خانوادگی، خواب سنگین اشاره کرد.
۳. توهمات خواب
این توهمات؛ اتفاقات خیالی هستند که بسیار واقعی به نظر می رسد. این اتفاقات عموما بصری بوده ولی ممکن است سایر حس ها همچون شنوایی، بویایی و چشایی و لامسه را نیز درگیر کند. حتی ممکن است حس حرکتی نیز درگیر شود. می توان توهمات را با خواب دیدن اشتباه گرفت.
در این وضعیت ممکن است فرد اطمینان نداشته باشد که بیدار است یا خواب می بیند. ممکن است توهمات شبیه کابوس بوده ولی هنگامی که از یک کابوس بیدار می شوید می دانید که خواب بوده است ولی در مورد توهمات خواب، اغلب این یقین وجود ندارد و فرد ممکن است در بیداری نیز آن ها را واقعی تصور نماید.
در صورتی که توهمات شدیدا خواب شما را مختل می کند یا سبب اضطراب شده است با مراجعه به پزشک داروهایی برای رفع این مشکل تجویز خواهد شد.
منبع : آرگا
