اختلال هذیان یک نوع بیماری روانی جدی به شمار می آید که در اصطلاحی دیگر روان پریشی نیز نامیده می شود. در ادامه این مطلب با تیم روانشناسی مجله آرگا همراه شوید تا آن را با توضیحات کاملی اعم از علائم و علل ابتلا تا روش های درمان و پیشگیری مطالعه کنید.
آشنایی با اختلال هذیان
در این اختلال؛ فرد نمی تواند واقعیت را از آنچه که تصور می کند در واقعیت نیز تشخیص دهد. از ویژگی های اصلی این بیماری می توان به وجود فکرهایی سست و غیر واقعی اشاره داشت. به طور کلی افراد مبتلا به این مشکل روان پریشی، فکرهای غیر عادی را در زندگی تجربه می کنند که شامل موقعیت هایی می شود که ممکن است در زندگی واقعی رخ دهد. این موارد می تواند شامل تحت تعقیب قرار گرفتن، مسموم شدن، فریب خوردن، مورد توطئه قرار گرفتن توسط آشنا یا دوست شود.
این توهمات معمولا شامل تفسیر نادرست ادراکات یا تجربیات می باشند. با این حال، در واقعیت موقعیت ها یا اصلا درست نیستند یا بسیار اغراق آمیز به شمار می آیند. افراد مبتلا به هذیان در اغلب شرایط می توانند جدا از موضوع ابتلا به این بیماری، فعالیت اجتماعی عادی و عملکرد های طبیعی در مواجه با شرایط داشته باشند که کسی متوجه ابتلا آن ها به بیماری خاصی نشود.
این برخلاف افراد مبتلا به سایر اختلالات روان پریشی است که ممکن است در ادامه هذیان را نیز به عنوان نشانه ای از ابتلا به این بیماری خود داشته باشند. با این حال، در برخی موارد، افراد مبتلا به آن ممکن است چنان درگیر هذیان های خود شوند که در زندگی آن ها مشکلاتی ایجاد شود.
از جهتی دیگر می توان هذیان را از دیگر نشانه های رایج اختلال هایی به مانند اسکیزوفرنی معرفی کرد، اما ابتلا به خود امری نادر به شمار می آید که به طور کلی در اواسط و یا اواخر زندگی رخ خواهد داد.
معرفی انواع آن
انواع مختلفی از این اختلال را می توان بر اساس موضوع های تجربه شده ای که وجود دارد، طبقه بندی کرد. ادامه مطلب انواع مختلفی از این اختلال شرح داده شده است.
-
رمانتیک
در این نوع هذیان بینی فرد مبتلا بر این باور است که شخص دیگری که اغلب فردی مهم یا مشهور است، عاشق او می باشد. همچنین ممکن است فرد سعی کند با موضوع هذیان تماس بگیرد، و رفتار تعقیب کردن غیر معمول از خود بروز دهد.
-
خود بزرگ بینی
فرد مبتلا به این نوع اختلال ، احساس ارزشمندی، قدرت، دانش یا هویت بیش از حدی دارد. فرد ممکن است باور کند که استعداد زیادی دارد یا یک کشف مهم انجام داده است که در این رابطه خود شیفته و متکبر نیز به مرور گردد.
-
حسادت
فرد مبتلا به این نوع هذیان بینی معتقد است که همسر یا شریک جنسی او خیانت می کند.
-
توهم شکنجه
افراد مبتلا به این نوع اختلال بر این باورند که با آن ها یا یکی از نزدیکانشان بد رفتاری می شود، یا اینکه شخصی از آن ها جاسوسی می کند یا قصد دارد به آن ها آسیب برساند. شکایت مکرر به مراجع قانونی برای افراد مبتلا به این نوع هذیان بینی ها غیر معمول نیست.
-
جسمی
فرد مبتلا به این نوع اختلال معتقد است که دارای نقص جسمی یا مشکل پزشکی است.
-
مختلط
افراد مبتلا به این نوع بیماری هذیانی دارای دو یا چند نوع از هذیان های ذکر شده در بالا هستند.
قابل به ذکر است که محققان پس از انجام تحقیقات بسیار بر این معتقدند که هذیان های رمانتیک در زنان و هذیان های آزار دهنده و حسادت در آقایان بیشتر رایج است. افراد مبتلا به این بیماری دارای توهم و سایر نشانه های خلقی و روان پریشی مشخصی نیستند که به راحتی بتوان تشخیص داد از چه نوع هذیان بینی و مشکلات روان پریشی رنج می برند.
علت ابتلا به هذیان بینی
در این حالت می توان چنین بیان کرد که بسیاری از اختلالات روان پریشی دیگر، علت دقیق ابتلا به آن را شناسایی نکرده اند. با این حال، محققان به نقش عوامل مختلف ژنتیکی، بیولوژیکی و محیطی یا روانی توجه ویژه ای دارند که به شرح موارد گفته شده در ادامه است.
-
ژنتیکی
با کمال تاسف می توان چنین بیان کرد که این واقعیت که این بیماری روان پریشی در افرادی که اعضای خانواده آن ها مبتلا به این اختلال یا اسکیزوفرنی هستند بسیار شایع تر است، تحقیقات چنین نشان می دهد که ممکن است یک عامل ژنتیکی به مانند وراثت و ژن ها در این عامل دخالت داشته باشد. از این رو اعتقاد بر این است که مانند برخی اختلالات روانی، تمایل ابتلا به این بیماری نیز ممکن است از والدین به فرزندان منتقل گردد.
-
بیولوژیکی
بسیاری از محققان در حال مطالعه بر این موضوع هستند که چگونه می توان ناهنجاری های برخی از مناطق مغز را که ممکن است در ایجاد اختلالات هذیانی نقش موثری داشته باشد را بررسی کنند. گفتنی است که عدم تعادل برخی مواد شیمیایی در مغز به نام انتقال دهنده های عصبی می توانند در رابطه با شکل گیری علائم هذیانی ارتباط جدی داشته باشند. قابل به ذکر است که انتقال دهنده های عصبی مواردی هستند که به سلول های عصبی در مغز کمک به سزایی می کنند تا پیام هایی را برای یکدیگر ارسال کنند.
همچنین عدم تعادل در این مواد شیمیایی می تواند در انتقال پیام ها اختلال های جدی ایجاد کند که در نهایت به ابتلای بیماری های روانی منجر شود.
-
محیطی و روانی
طبق مطالعات انجام شده، شواهد چنین نشان می دهد که این بیماری به مراتب می تواند با احساس بروز استرس منجر شود. چرا که مصرف الکل و مواد مخدر نیز ممکن است به تشدید این وضعیت تاثیر بگذارد. همچنین چنین به نظر می رسد افرادی که تمایل به گوشه گیری دارند و یا افرادی که از احساس بینایی و شنوایی ضعیفی دارند، در برابر ابتلا به آن بسیار آسیب پذیر تر هستند.
علائم این اختلال
گفتنی است که وجود هذیان های عجیب و غریب از بارزترین علائم این بیماری است. همچنین نشانه های دیگری که ممکن است در ادامه ظاهر شوند به شرح زیر می باشند.
- خلق و خوی تحریک پذیر
- رفتار های توام از عصبانیت و خشم
- دیدن، شنیدن یا احساس چیزهایی که واقعا وجود ندارند
- افکار خیالی دارد که به طور کلی با واقعیت فرق دارد.
- افکاری که او دارد بر اساس واقعیت نیستند.
- فکر های فرد مبتلا بر اساس تفسیری نادرست از یک واقعیت خارجی است.
بیماری های مرتبط و مشابه
همان طور که می دانید بیماری های روانی مشابهی با این اختلال وجود دارد که بسیاری از آن ها از جهت های مختلف با یکدیگر دارند. از بیماری های مشابه و به مانند این اختلال می توان به موارد زیر اشاره داشت.
اسکیزوفرنی
در صورت ابتلا به این اختلال با مرور زمان روند فکری با اختلال مواجه می شود و از این رو می توان به تشخیص آن بپردازید. همچنین در حالتی دیگر این بیماری بر درک و ارتباطات اجتماعی می تواند تاثیر مستقیمی بگذارد که با مرور زمان نیز آسیب پذیری های عاطفی در فرد تشدید می یابد. اسکیزوفرنی با مرور زمان فرد را می توان از پای بیندازد و طاقت اطرافیان را از بین ببرد. علائم این اختلال شامل موارد زیر است.
- روش های غیرمعمول افکار بروز پیدا کردن
- اختلال شناختی ابتلا به
- بروز دشواری های در تعاملات اجتماعی
- هذیان، توهم و اختلالات فکری ایجاد
- کم شدن ابراز احساسات
- از بین رفتن انگیزه برای رسیدن به اهداف
- ابتلا به یکی از نقص های حرکتی
اختلال وسواسی اجباری و فکری
وسواس اجباری را می توان یک اختلال بلند مدت و مزمن به شمار آورد که افراد مبتلا به آن افکار و وسواس های مکرر را تجربه می کنند. از وسواس های متداول می توان به موارد زیر اشاره داشت.
- فکر های تهاجمی نسبت به دیگران و خود
- افکار ناخواسته در مورد موضوعات شایع به مانند آسیب ها و مشکلات رابطه جنسی
- ترس از میکروب و آلودگی
- در نظر گرفتن ترتیب برای اشیا یا تقارن قرار گیری آن ها
همچنین از رفتارهای تکراری متداول در طول زدگی چنین افراد نیز می توان موارد زیر را معرفی کرد.
- نظافت بیش از حد
- قرار دادن وسایل در یک نظم خاص یا به یک روش دقیق و خاص
- شمارش اجباری
- شستن بیش از حد دست
- بررسی مکرر موارد مانند قفل بودن در
اختلال افسردگی
افسردگی یکی از بیماری های روانی بسیار شایع معرفی می شود که می تواند به ایجاد ناتوانی در فکر و عمل افراد بسیاری در سراسر جهان منجر شود. گفتنی است که افسردگی احساسی بیش از ناراحتی و غم است که از این رو یک مشکل جدی برای سلامت روان به شمار می آید و با توجه به شدت بیماری نیاز به مراقبت های پزشکی خواهد داشت. علائم شایع این بیماری شامل موارد زیر می باشد.
- تغییراتی در خواب و اشتها ایجاد
- درد های جسمی ابتلا به
- احساساتی به مانند گناهکار بودن بروز
- عدم توانایی تمرکز
- افکار خودکشی
- از دست دادن انرژی و کم شدن تمایل به انجام فعالیت ها
- احساس ناامیدی
اختلال دوقطبی
به طور کلی فرد مبتلا به این اختلال تغییراتی غیر معمول در سطح فعالیت و تمرکز، خلق و خو، انرژی را تجربه می کند که در نهایت بر روی سطح انرژی افراد برای انجام فعالیت های روزانه تاثیر مستقیم قائل می شود. این اختلال دارای علائم شایع زیر می باشد.
- تغییراتی در الگوی خواب ایجاد
- بروز رفتار های غیرمشخص
- دوره هایی از ابتلا به احساسات شدید همانند شیدایی و افسردگی ایجاد
- تغییر در سطح الگوی انجام فعالیت ایجاد
اختلال دو قطبی چیزی شدید تر نیز می تواند از علائم روان پریشی که شامل توهم یا هذیان است، به شمار آید چرا که جنبه های بیشتری از زندگی فرد مبتلا را در بر می گیرد.
چگونگی تشخیص
در صورت وجود و مشاهده علائم، پزشک شرح حال کامل پزشکی و معاینه فیزیکی را در طی فرایند های مشخص انجام می دهد. اگرچه هیچ آزمایش آزمایشگاهی برای تشخیص اختلال هذیانی وجود ندارد، پزشک ممکن است از آزمایش های تشخیصی مختلفی مانند اشعه ایکس یا آزمایش خون استفاده کند تا بیماری جسمی را به عنوان علت علائم شما رد کند.
همچنین اگر پزشک هیچ دلیل فیزیکی برای علائم شما پیدا نکند، ممکن است فرد را به روانپزشک یا روانشناس، متخصصان مراقبت های بهداشتی که برای تشخیص و درمان بیماری های روانی آموزش دیده اند نیز ارجاع دهد. توجه داشته باشید که روانپزشکان و روانشناسان از ابزارهای مصاحبه و ارزیابی ویژه طراحی شده برای ارزیابی یک اختلال روان پریشی استفاده می کنند. از این رو پزشک یا درمانگر تشخیص خود را بر اساس گزارش فرد از علائم، و مشاهده او از نگرش و رفتار فرد مشخص می کند.
روش های درمان
درمان اختلال هذیان اغلب شامل دارو درمانی و روان درمانی که نوعی مشاوره می باشد، است. با این حال، اختلال هذیانی برای درمان تنها با دارو بسیار مقاوم است. افرادی که از علائم شدیدی برخوردار هستند و یا در خطر آسیب رساندن به خود یا دیگران قرار دارند، ممکن است نیاز داشته باشند تا زمانی که وضعیت تثبیت شود در بیمارستان بستری شوند.
همچنین روان درمانی اولین درمان اختلال هذیان به شمار می آید. این شرایط می تواند یک محیط امن برای بیماران فراهم کند تا در مورد علائم خود با آن صحبت کنند و در عین حال فرد را نسبت به انجام نگرش و رفتار های سالم و کاربردی تر تشویق کنند.
روان درمانی اجتماعی
درمان های روانی و اجتماعی مختلف می تواند به مشکلات رفتاری و روانی مرتبط با این اختلال کمک به سزایی کند. از طریق درمان، بیماران می توانند یاد بگیرند که علائم خود را کنترل کرده و در نهایت، نشانه های هشدار دهنده اولیه این بیماری را شناسایی کرده و سپس یک برنامه پیشگیری از عود برنامه ریزی کنند.
روش های پیشگیری از ابتلا
به طور کلی هیچ راه شناخته شده ای برای پیشگیری از ابتلا به این اختلال وجود ندارد. با این حال، تشخیص و درمان زود هنگام آن می تواند تاثیر به سزایی در کاهش اختلال زندگی، خانواده و دوستی قائل شود.
عوارض آن
گفتنی است که افراد مبتلا به اختلال هذیان ممکن است افسرده شوند، همچنین برخی از توهمات می تواند به بروز اعمالی همانند خشونت یا مشکلات قانونی شود. برای مثال، فردی که دچار هذیان شهوانی است ممکن است هدف هذیان خود را تحت تعقیب قرار دهد یا مورد آزار و اذیت قرار دهد، که می تواند منجر به دستگیری شود.
علاوه بر این، افراد مبتلا به این اختلال در نهایت می توانند از دیگران بیگانه شوند، به خصوص اگر هذیان های آن ها در روابط اختلال ایجاد کند یا به آن ها آسیب برساند.
سخن پایانی
افراد مبتلا به این اختلال وابسته به فرد، نوع آن اختلال، شرایط زندگی فرد، در دسترس بودن حمایت و تمایل به ادامه درمان، تفاوت هایی قائل است. بیماری هذیان بینی به طور معمول یک بیماری مزمن شناخته شده است، بسیاری از افراد مبتلا به این اختلال می توانند علائم خود را به مرور زمان و با شناسایی درست تسکین دهند. همچنین برخی از افراد به طور کامل بهبود می یابند و برخی دیگر دوره هایی از باورهای هذیانی را با دوره های بهبودی با توجه به عدم علائم تجربه می کنند.
با کمال تاسف باید چنین بیان کرد که بسیاری از افراد مبتلا به این اختلال به دنبال کمک نیستند. اغلب برای افراد مبتلا به اختلال روانی دشوار است که تشخیص دهند حالشان خوب نیست. همچنین ممکن است از مراجعه به درمان خیلی خجالت زده یا بترسند که از این رو تا آخر عمر بار این بیماری را به دوش بکشند و اطرافیان را از این بابت آزرده نمایند.
منبع : آرگا