ریزش بهمن یا برف کوچ توده ای بزرگ از برف می باشد که در سراشیبی کوهستان به حرکت درآمده و موجب مدفون شدن اشیا و مرگ جانوران می شود. در ادامه این مطلب با علت ریزش بهمن و روش های مواجهه با آن آشنا می شوید.
علت ریزش بهمن و روش های مواجهه با آن
ریزش بهمن یکی از پدیده های طبیعی شگفت انگیز و در عین حال مرگ بار می باشد که بی تردید داشتن اطلاعات از علت شکل گیری و روش های مقابله با آن برای هر کوهنوردی الزامی خواهد بود. این پدیده که به آن برف کوچ نیز اطلاق می شود توده بزرگی از برف است که در سراشیبی کوهستان با سرعت بالایی به حرکت در می آید و هر چه را که در مسیرش قرار گرفته از اشیا یا موجودات زنده را از بین می برد.
سقوط بهمن سریع و ناگهانی اتفاق افتاده و انبوهی از برف را از سطح شیبدار به پایین سرازیر می کند. جریان ریزش بهمن در ناحیه شروع معمولا با شکستن مکانیکی در یک خشت برفی یا بهمن دال در ارتفاعات (جایی که دوره سرمای هوا در طول سال طولانی تر می باشد) شروع شده و این هنگامی است که فشار وارد شده به برف بیشتر از توان مقاومتی آن شود.
ریزش بهمن در مناطق کوهستانی ، پدیده ای طبیعی بوده و هر سال بیشتر از یک میلیون بهمن در کل جهان رخ می دهد. بهمن می تواند با سرعتی تا حدود ۴۰۰ کیلومتر در ساعت حرکت کند و نه تنها سنگ و درخت ها را جابجا کند بلکه کوهنوردان را به صخره ها کوبیده و تجهیزات اسنوبرد و اسکی را نابود کند.
در حقیقت یک سوم مرگ های ناشی از ریزش بهمن به علت آسیب دیدگی است. اگر صدمات وارده موجب مرگ فرد نشود ، مدفون شدن او زیر انبوهی از برف به سختی سیمان حتما موجب نابودی اش می شود. برف پودری با گرمای بدن ذوب شده و در نهایت به صورت یخی محکم او را در بر می گیرد.
اگر فرد قربانی بتواند پیش از نشست برف، روزنه ای برای تنفس ایجاد نماید احتمالا شانسی برای بقا دارد . با این قرض که همه اعضای گروه ترانسیور بهمن را در اختیار داشته باشند و طریق استفاده آن را بدانند، مسئله حیاتی زمان خواهد بود . اکثر افراد تنها حدود ۳۰ دقیقه در زیر برف زنده می میانند و غالبا در اثر خفگی جان خود را از دست می دهند.
ریزش بهمن در کوهستان های ایران نیز وجود دارد که بسته به بارش های جوی و سرمای هوا در فصل زمستان و بهار، بهمن های زیادی اتفاق می افتد و در مواردی با عواقب ناگواری همراه می شود. عوامل مختلفی مانند برف پودری، یک لایه سست داخل توده برف، میزان برف تازه، شدت و جهت باد، گرم شدن برف در طول روز، ارتعاش عوامل انسانی، تغییر ناگهانی دما و … در شکل گیری بهمن موثر هستند.
با توجه به این که سقوط بهمن یکی از حوادث مهم کوهنوردی محسوب می شود که تهدید کننده جان انسان ها است. افراد علاوه بر مهارت و اصول کوهنوردی باید با خطرات این ورزش هیجان آفرین و روش های مقابله با بهمن را به خوبی بدانند تا به بهترین شکل ممکن از خود حفاظت کنند. برای اطلاع از نحوه و علت شکل گیری بهمن و روش های مواجهه با این پدیده با ادامه مطلب همراه ما باشید.
نحوه شکل گیری بهمن
ریزش بهمن اغلب هنگام بارش یا بعد از بارش شکل می گیرد و همه بهمن ها برای تشکیل به سه فاکتور برف، یک محرک و سطح شیبدار وابسته هستند. سقوط بهمن زمانی روی می دهد که لایه تازه ای از برف روی سطحی شیبداری با شیب تند یا متوسط می نشیند.
ذوب شدن لایه برف بیرونی سبب تشکیل یک ورقه یخی ناپایدار شده و این ورقه یخی در اثر بارش بیشتر در بین توده ای از برف دفن می شود. با این اتفاق، فقط یک محرک لازم است تا توده برف جابجا گردد. این محرک می تواند حرکت یک اسکی باز روی سطح شیبدار باشد.
با این عمل، ریزش توده های برف و یخ در فاصله چند ثانیه گاهی با سرعت بالغ بر ۳۲۰ کیلومتر و بیشتر رخ می دهد و هر چه سر راه آن ها قرار داشته باشد را با خود به پایین می کشند. هر بهمنی از نقطه شروع، مسیر بهمن و بخش انتهایی تشکیل شده که نقطه شروع جایی است که لایه برف از برف های زیر خود جدا شده و مسیر بهمن مسافتی می باشد که توده برف به سمت پایین کوه حرکت نموده و بخش انتهایی هم به محل توقف بهمن اطلاق می شود. محلی که توده بهمن مانند بتن فشرده شده و اگر فردی زیر آن مدفون باشد، به تنهایی قادر نیست بیرون بیاید.
اگر ریزش بهمن در حوالی یک روستا روی دهد می تواند موجب مرگ ساکنان آن روستا شود. جریان برق را قطع کرده و به جاده و ساختمان ها خسارت وارد کند. از این رو در این مناطق قبل از شروع فصل سرما اقدامات پیشگیرانه از بهمن های سنگین انجام می دهند که از جمله می توان به انفجارهای کنترل شده و استفاده از محفاظ اشاره نمود. بهمن انواع مختلفی دارد که شامل بهمن تخته ای، پوسته ای ، پودری و برف بهاره می باشد.
سقوط بهمن اغلب در شیب با زاویه ۲۵-۶۰ درجه نسبت به سطح زمین روی می دهد. به این ترتیب که موقع بارش برف در بسترهایی با شیب بیشتر از ۴۵ درجه ، بهمن پوسته ای ایجاد شده و در شیب کمتر از آن احتمال وقوع بهمن تخته ای وجود دارد که علت آن به یخ زدن روی لایه و فقدان چسبندگی میان برف های تازه و لایه قدیمی برمی گردد.
در شیب کمتر از ۲۵ درجه معمولا بهمنی ایجاد نشده و در شیب تندتر از ۶۰ درجه امکان جمع شدن برف وجود ندارد. از این رو خط ریزش بهمن در این شرایط به صفر می رسد. نکته جالب اینجاست که در بیشتر بهمن های مرگ بار ، انسان ها محرک و علت اصلی وقوع فاجعه هستند.
اگر لایه ای سست در بخش عمیقی از توده برف وجود داشته باشد می تواند یک بهمن تخته ای بسیار خطرناک را سبب شود. در این نوع بهمن لایه منسجم توده برف غالبا روی بستر برف حرکت کرده ، دقیقا مانند برفی که از روی شیشه ماشین به پایین لیز می خورد . قدرت بهمن تخته ای به فاکتورهای عمق لایه سست و ویژگی ورقه ها بستگی دارد.
علت ریزش بهمن
اصلی ترین علت های ریزش بهمن را می توان در مواردی همچون آب و هوای منطقه، شیب کوه، لایه بندی برف و عوامل انسانی خلاصه نمود
آب و هوای منطقه: برف تازه احتمال وقوع بهمن را تشدید نموده و به دنبال آن وزش باد با انباشته ساختن حجم زیادی از برف روی یک شیب این خطر را دوبرابر می کند. خطرناک ترین زمان برای سقوط بهمن ، غالبا اولین روز آفتابی پس از بارش برف می باشد زیرا بالارفتن دمای هوا مانع انسجام برف تازه شده و به این خاطر وقوع بهمن محتمل تر می گردد.
اگر که حجم برف تازه ۲ سانتی متر یا بیشتر بوده یا برف در حال بارش حجمی بیش از ۲ سانتی متر در ساعت داشته باشد، احتمال وقوع بهمن بیشتر می شود. باران هم ممکن است به عنوان یک روان کننده یا سنگین کننده برف عمل نماید.
شیب کوه: شیب کوه نیز یک علت در وقوع و ریزش بهمن تاثیر گذار است و بنا به آمار بیشتر بهمن های تخته ای در شیب های محدب بین ۳۰ تا ۴۵ درجه رخ می دهد. در شیب های محدب، نوارهای صخره ای ، شیب های بادگیر و … پشته برف ناپایدارتر می باشد. در برخی مناطق مانند دهلیزهای پرشیب و باریک هم برف شبیه یک کاسه جمع شده و تبدیل به دامی برای کوهنوردان می گردد.
لایه بندی برف: بعد از بارش برف، عوامل مختلفی مانند باد و دمای متغیر هوا روی برف تازه تاثیر گذاشته و سبب شکل گیری لایه های از برف با استحکام متفاوت روی شیب کوه می گردند. این لایه بندی نقش مهمی در وقوع بهمن دارد و اگر یک لایه برف تازه روی بستر ناپایدار باشد، امکان لغزش لایه رویی و بهمن دور از تصور نخواهد بود.
عوامل انسانی: بهمن های متعددی به خاطر اشتباه کوهنوردان و طبیعت گردان ایجاد می شود که این مسئله به دلایل مختلفی از جمله نحوه تصمیم گیری، آموزش نامناسب، نگرش نادرست، انتخاب مسیر اشتباه، عدم آگاهی، بی توجهی به نشانه های هشدار دهنده وقوع بهمن و … ربط دارد. به این ترتیب عوامل انسانی هم می تواند علت ریزش بهمن باشند.
روش های مواجهه با بهمن
۱.بدون شک ساده ترین روش در مواجهه و مقابله با پدیده هولناک ریزش بهمن دوری از محل های وقوع آن می باشد. کوه های با دامنه شیبدار به ویژه در شیب های ۳۵-۴۵ درجه پر از برف و بدون هیچ درختی از محل های حادثه خیز بهمن هستند. بررسی پیش بینی وقوع بهمن نیز یکی از موارد ضروری صعود می باشد که در تمام کشورها ، برنامه ها و سایت های اطلاع رسانی در این باره وجود دارد.
به بیان دیگر پیشگیری از شروع بهمن کار دشواری نبوده و مستلزم شناخت محیط اطراف و اطلاع از شرایط آب و هوایی است. همانگونه که ذکر شد بعد از بارش سنگین برف و وجود باد احتمال بروز بهمن افزایش پیدا می کند. به خصوص بادهای قوی که برف را متراکم ساخته و لایه ای منسجم ایجاد می کنند.
۲. اگر لایه داخلی برف ضعیف و سست باشد ،شکل گیری بهمن امکان پذیرتر می شود . از این رو اگر احساس کردید که در اطراف شما چنین برفی وجود دارد سریعا از آن محل دور شده یا اگر فرصت ندارید به سمت نزدیک ترین درخت اطراف خود رفته و آن را محکم بگیرید.
۳. هیچ وقت تصور نکنید مسیری که افراد دیگر از آن عبور نموده اند، به اندازه کافی ایمن می باشد. علائم و نشانه های هشدار دهنده را جدی گرفته و در مواقعی که صدای «بوم» مانند از زیر پای خود شنیدید نشانه شکسته شدن لایه های رویی و تخلیه هوای بین لایه ها می باشد که می تواند موجب حرکت لایه رویی گردد.
همچنین خط های شکسته شده روی برف نیز ممکن است نشانه ای وقوع بهمن بوده به این ترتیب بیلچه، بیکن و نخ به همراه داشته باشید و مطمئن شوید که باتری بیکن( دستگاه ارسال و دریافت امواج رادیویی) سالم است و زیر لایه بیرونی لباس قرار دارد.
با کندن گودال عمیق با دیواره های صاف می توانید همه لایه ها را مشاهده و توده برف را ارزیابی نمایید. مسیرهایی که قبلا در آن بهمن رخ داده مستعد وقوع بهمن بوده پس از این مسیرها اجتناب نمایید. ارتعاش به عنوان عامل ریزش بهمن محسوب می شود از این رو در محل های خطر سقوط بهمن از فریاد زدن پرهیز کنید.
۴. در شیب های خطرناک اعضای گروه حداقل ۲۰-۳۰ متر از یکدیگر فاصله داشته باشند تا همگی در بهمن گرفتار نشوند و بتوانند همدیگر را نجات دهند. در شیب برفی، به صورت نرم و سبک راه بروید و به برف مسیر ضربه و فشار وارد نکنید. ترجیحا روی برف به صورت زیگزاگ حرکت نکرده و به شکل خطی مستقیم بالا بروید.
۵. نخ بهمن روش عالی دیگری برای مواجهه با بهمن می باشد. این نخ قرمز رنگ را طوری به خود وصل کنید که فلش آن به سمت شما بوده و باقی نخ روی زمین کشیده گردد. در صورت سقوط بهمن، گروه امداد با پیدا کردن نخ بهمن می تواند شما را پیدا کند.
۶. با توجه به این که وزش بادهای تند از فاکتورهای ریزش بهمن محسوب می شود پیش از عزیمت به نقاط کوهستانی حتما شرایط جوی را جویا گردید.
۷. به کوهنوردان حتی در مسیرهای ایمن توصیه شده که به محض وقوع بهمن، از مسیر آن فرار کنند و اگر در بهمن گرفتار شدند اول از همه دهان خود را پوشانده تا برف وارد دهان نشود. تنفس؛ اولین اصل مقابله با بهمن خواهد بود.
در پایان از همراهی شما با این مطلب بی نهایت سپاسگزاریم. همچنین در صورت تمایل روی لینک های راهنمای سفر در هوای برفی ، بهترین پیست های اسکی دنیا و طرز تهیه دسر برفی یک درسر رویایی در زمستان کلیک کنید تا در این باره اطلاعات بیشتری کسب نمایید.
منبع : آرگا
