دسته ها
جمعه ۱۰ فروردین ۱۴۰۳

کاربرد هیدروژن پراکسید و عوارضی ناشی از آن چیست؟

  • حکیمه فهیمی
  • ۷ آذر ۱۴۰۰
  • ۰

هیدروژن پراکسید؛ مایع بی رنگی است که در دمای اتاق طعم تلخی داشته و رایج ترین کاربرد آن برای ضدعفونی کردن سطوح، زخم ها و … می باشد. در این مطلب با انواع کاربرد هیدروژن پراکسید آشنا می شوید.

هیدروژن پراکسید کاربردهای فراوانی دارد و اکثر افراد به خاطر در دسترس بودن و خاصیت ضد عفونی کنندگی آن، همواره هیدروژن پراکسید را در کابینت دارویی یا جعبه کمک های اولیه نگه می دارند. در این مطلب با انواع کاربرد هیدروژن پراکسید آشنا می شوید.

آشنایی با کاربرد هیدروژن پراکسید

هیدروژن پراکسید یا H2O2 مایع بی رنگ، بی بو و تلخ مزه ای است که اسیدی بوده و اکسنده ای بسیار قوی است. از این ماده به عنوان سفید کننده برای حذف مواد آلی و معدنی که به طور مثال موجب فاسد شدن آب استخر شده اند، استفاده می شود. میزان کمی هیدروژن پراکسید گازی به صورت طبیعی در هوا نیز ایجاد می شود.

به طور کلی رایج ترین کاربرد هیدروژن پراکسید ضدعفونی کردن است. این ماده شیمیایی ترکیب متداول برای اکثر سفید کننده ها، رنگ ها ، پاک کننده و ضدعفونی کننده ها می باشد. هیدروژن پراکسید کاربرد های گوناگونی دارد و به دلیل در دسترس بودن و خاصیت ضدعفونی کنندگی اکثر افراد آن را در کابینت دارویی یا جعبه کمک های اولیه خود نگه می دارند.

قابل ذکر است در صورت عدم استفاده درست از این محلول ، احتمال بروز برخی عوارض وجود دارد. هیدروژن پراکسید بسته به کاربرد مدنظر، قدرت و غلظت های متفاوتی را ارائه می دهد. از غلظت های این محلول می توان به غلظت ۳ درصد ( محصولات خانگی)، غلظت ۶-۱۰ درصد (برای برخی رنگ موها و محصولات سفید کننده) و ۳۵ درصد (فقط محصولات صنعتی و نه خانگی) اشاره نمود.

  •  مبل و میز
  •  آرون گروپس

اگرچه هیدروژن پراکسید ماده ای غیر قابل اشتعال می باشد ولی عامل اکسید کننده ای قوی بوده که در صورت تماس با مواد آلی می تواند موجب احتراق خود به خودی شود. این ماده همواره به عنوان محلول آبی تولید شده و از نظر تجاری در غلظت های ۳-۹۸ درصد عرضه می شود.

هر چند افراد می توانند با خیال آسوده از غلظت های ضعیف هیدروژن پراکسید در منزل استفاده نمایند ولی همچنان این ماده تحریک داخلی و خارجی بدن و دیگر عوارض را به دنبال دارد. بنا بر اعلام آژانس سموم و ثبت بیماری ها ، عوارض و خطرات ناشی از استفاده این ماده شیمایی با افزایش غلظت آن، بیشتر می شود.

در این مطلب به کاربردهای هیدروژن پراکسید در کشاورزی، صنعت، بهداشت، خانه و … می پردازیم. در ضمن در مورد عوارض احتمالی ناشی از مصرف هیدروژن پراکسید توضیح داده می شود.

۱. در کشاورزی

گیاهان در طول دوره زندگی خود تحت استرس و تنش های مختلفی قرار داند. اکثر این استرس ها به استرس اکسیداتیو مربوط بوده که در صورت عدم تحمل توسط گیاه، کاهش بازده محصول را به دنبال دارد. به این ترتیب برای کنترل استرس گیاه می توان از هیدروژن پراکسید بهره برد.

از دیگر کاربردهای هیدروژن پراکسید در کشاورزی می توان به کنترل آفات، پیش تیمار بذور، درمان پوسیدگی ریشه، پیشگیری از عفونت درختان آسیب دیده اشاره کرد. هر چند از هیدروژن پراکسید به عنوان کود عمومی نام برده می شود و در حین آبیاری یا بصورت پاشش مورد استفاده قرار می گیرد ولی کود نیست و می تواند رشد گیاه را موجب شود. بعد از استفاده از هیدروژن پراکسید به شستشو نیاز نبوده و به محصولات آسیب نمی رساند. ضمنا فساد را کاهش داده و افزایش ماندگاری را موجب می شود.

۲. در پزشکی

در گذشته از هیدروژن پراکسید یا آب اکسیژنه به دلیل خاصیت ضدعفونی کنندگی آن در پانسمان زخم های عفونی استفاده می شد اما امروزه به دلیل آسیب هایی که به بافت های مجاور وارد می کند، دیگر در این زمینه مورد استفاده قرار نمی گیرد و تنها برای ضدعفونی کردن لوازم یا سطوح استفاده می شود.

ضمنا از هیدروژن پراکسید  در درمان لکه های پوستی به صورت موضعی استفاده می شود. درمان برخی قارچ های پوستی و سفید کردن دندان هم از کاربردهای هیدروژن پراکسید است. به عنوان محلول شستشوی دهان نیز از این محلول استفاده می شود ولی باید مراقب بود که بلع نشود.

در حالت کلی هر نوع استفاده پزشکی از هیدروژن پراکسید همواره و حتما باید تحت مشورت پزشک مربوطه صورت گیرد. در شستشو و ضدعفونی کردن جراحات سطحی فرمول توصیه شده آن باید حداکثر ۵ درصد باشد. برای درمان مشکلات قارچی مکرر پاها و انگشتان نیز نصف آب اکسیژنه با نسبت مساوی آب رقیق شده و روی موضع مالیده و بعد کاملا خشک می کنند.

در مورد شستشوی دهان و لثه ها استفاده از این محلول بسیار مقرون به صرفه بوده ولی باید مراقب بود که بلعیده نشود چرا که تحریک و حساسیت داخلی را به دنبال دارد. به طور کلی در استفاده از هیدروژن پراکسید به عنوان دهانشویه باید بسیار مراقب بود و به خاطر داشته باشید استفاده این محلول در غلظت بالا عوارضی را همراه دارد. برخی منابع اشاره داشته اند که استفاده مرتب از آب اکسیژنه به عنوان دهانشویه به مرور موجب سفید شدن دندان ها نیز می شود.

۳. در منزل

از کاربرد های فراوان هیدروژن پراکسید در منزل می توان به ضدعفونی نمودن میوه ها، بخش های مختلف خانه، سفید کردن و لکه زدایی لباس ها، پاک کردن لکه عرق از روی لباس، تمیز کردن برق انداختن ظروف و برخی لوازم برقی و … اشاره کرد.

برای نظافت منزل ؛ اندکی هیدروژن پراکسید ۳ -۵ درصد را در ظرف اسپری ریخته و از این محلول برای ضدعفونی کردن حمام، شیرآلات، سرویس بهداشتی و … بهره بگیرید. محلول هیدروژن پراکسید را به سطوح مدنظر اسپری کرده و یک تا دو دقیقه صبر کنید بعد با یک دستمال میکروفیبر محل را تمیز کنید. مشاهده خواهید کرد که چه اندازه براق و تمیز می شود.

برای برق انداختن ظروف می توانید به طور دوره ای، هر چند وقت یکبار ظرف های منزل به ویژه ظروف شیشه ای را با این هیدروژن پراکسید ۳ درصد و مایع ظرفشویی مخلوط کرده و با این ترکیب شستشو دهید. ضمنا حتما دستکش به دست داشته باشید و در ادامه ظروف را خوب آبکشی کنید.

همانطور که اشاره شد از هیدروژن پراکسید می توان در نظافت وسایل آشپزخانه مانند ماشین ظرفشویی، لباسشویی، یخچال و … هم استفاده کرد. با توجه به این که این لوازم نیز با نفوذ چربی و آلودگی ها همراه می شوند برای تمیز کردن آن ها می توانید دستمالی آغشته به هیدروژن پراکسید را در محل های مدنظر اعمال کنید.

می توانید مقداری آب اکسیژنه را در محفظه لباسشویی ریخته و سپس آن را روشن کنید تا حدود یک ریعی به شستشوی خودش بپردازد. از دیگر کاربرد های هیدروژن پراکسید می توان به شستشوی پارچه و لباس اشاره کرد. می توان لباس های چرک و لکه دار را برای نیم ساعت در محلول آب، مایع لباسشویی و هیدروژن پراکسید قرار دهید و بعد شسته و آبکشی کنید.

پوشیدن دستکش را فراموش نکنید. ضمنا همیشه این کار را انجام ندهید زیرا بافت لباس را از بین می برد. از این رو شستشوی لباس با هیدروژن پراکسید را در فواصل طولانی تکرار نماید. کاربرد این ماده در لکه بری لباس و سفید کردن آن بی نظیر بوده و انواع لکه ها مانند لکه چای، قهوه، خون، میوه های قرمز و … و به طور ویژه لکه عرق را به خوبی پاک می کند.

۴. در صنعت

کاربرد هیدروژن پراکسید در صنعت، فراوان می باشد. شایع ترین مصرف آن در ضدعفونی کردن و گندزدایی آب استخرها می باشد. تصفیه و بهداشتی نمودن آب مصرفی برای دام و طیور با استفاده از آب اکسیژنه انجام می شود. بازیافت کاغذ و ضمنا ساخت موشک از دیگر کاربردهای صنعتی این محلول می باشد.

اکثر محصولات مراقبت از موها دارای آب اکسیژنه هستند و بدین ترتیب در صنعت آرایشی و بهداشتی نیز هیدروژن پراکسید مورد استفاده قرار می گیرد. برای بازیافت کاغذ و سفید کردن کاغذهای بازیافتی در برخی کارخانه های مخصوص این کار از هیدروژن پراکسید کمک گرفته می شود.

در صنعت موشک سازی از آنجا که در ارتفاعات زیاد به خاطر رقیق بوده اکسیژن، موشک ها قادر به استفاده از اکسیژن نیستند، اکثر موشک ها به یک مخزن آب اکسیژنه مجهز می شوند تا بتوانند از اکسیژن آن بهره بگیرند. در مورد استفاده این ماده در بهداشت استخرها باید اشاره نمود که هیدروژن پراکسید، مواد آلی و معدنی که موجب فساد آب استخر می شود، را حذف و از بین می برد.

تزریق این ماده با خاصیت اکسندگی شدیدی که دارد مواد باقی مانده آلی و معدنی درون استخرها را تجزیه نموده و نیاز به تعویض آب استخرها را می کاهد. از مزایای آب اکسیژنه در آب استخرها می توان به موارد زیر اشاره کرد.

  • وجود این ماده در آب با دوز صحیح، برای شناگر قابل تشخیص نمی باشد و به خوبی با آب مخلوط می شود.
  • این ماده خالص بوده و املاح ایجاد نمی کند.
  • خورنده نبوده و آسیب تجهیزات و تاسیسات را به همراه ندارد.
  • کف نمی کند و بی بو و بی طعم است. رسوب نمی کند و کاملا شفاف باقی می ماند.

عوارض هیدروژن پراکسید

هر چند استفاده از هیدروژن پراکسید ۳ درصد ایمن می باشد ولی قرار گرفتن در معرض غلظت های بالاتر آن، عوارض و خطراتی را به دنبال دارد. البته باید در استفاده از هیدروژن پراکسید ۳ درصد نیز جانب احتیاط را گرفت. طبق اعلام ATSDR عوارض هیدروژن پراکسید شامل درد، سوزش چشم، سوزش ریه ها، سوختگی و تاول، اتساع معده، سوزش دستگاه گوارش، استفراغ، آمبولی معده و فلج تنفسی می باشد.

منبع : آرگا


مطالب مرتبط
مطالب داغ
همچنین ببینید
مشاهده دیدگاه های این مطلب
دیدگاه های مطلب
۰ دیدگاه برای این نوشته

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *