آیورودا نوعی سیستم پزشکی جایگزین است که دارای ریشه های تاریخی در قاره هند بوده و برخی بر این باورند که طب آیورودا از دوران ماقبل تاریخ وجود داشته است و از خدایان دانش پزشکی به پادشاهان و در ادامه به طبیبان انتقال یافته است.
معرفی طب آیورودا
آیورودا یک سیستم پزشکی جایگزین با ریشه های تاریخی می باشد که در شبه قاره هند ریشه دارد. متون اصلی کلاسیک این روش پزشکی روایت دارند که خدایان دانش پزشکی را به پادشاهان و بعد به پزشکان منتقل می کرده اند. در متون سوشروتا سامهیتا در این مورد نوشته شده است که دانتوری یعنی خدای هندو آیورودا، خود را با عنوان پادشاه وارناسی در مقابل مردم مجسم نمود و به دسته ای از پزشکان به ویژه سوشروتا، پزشکی را یاد داد. درمان های مختلف این طب در طول دوهزار سال تکامل یافته اند و تمام روش های درمانی این طب اغلب بر پایه ترکیبات گیاهی، مواد و سنگ های معدنی می باشد.
بعضی از محققین در این مورد ادعا دارند که آیورودا از دوران ماقبل تاریخ وجود داشته است و بعضی از مفاهیم آیورودا از دوره تمدن درده سند یا حتی قبل از آن وجود داشته اند. آیورودا به شکل قابل توجهی در دوران وردایی توسعه یافته و بعدها بعضی از سیستم های غیر ودایی مثل بودیسم و جینیسم هم مفاهیم و روش های پزشکی که در متون کلاسیک آیوردا وجود داشته اند را توسعه و گسترش داده اند.
در حقیقت در این روش پزشکی بر تعادل دوشا تاکید شده است و سرکوپ نیازهای طبیعی ناسالم قلمداد می شود، که این عمل را عامل ابتلا به بیماری های مختلف می داند.
رساله های آیورودا در حالت کلی سه پایه اساسی دوشا یعنی واتا، پیتا و کافا را توصیف می نمایند و در ادامه بیان می کنند که عدم تعادل در این موارد باعث ابتلا به بیماری ها می شود. در رساله های آیوردودا پزشکی به هشت قسمت تقسیم می شود که در ادامه به معرفی و بررسی این موارد می پردازیم.
هشت مولفه پزشکی با توجه به آیورودا
همان طور که گفته شد اولین نسخه های کلاسیک سانسکریت آیورودا، پزشکی را یه هشت قسمت تقسیم می نماید که طب هشت جزء نام دارد. موضوع طب هشت جزء برای بار اول در قرن چهارم قبل از میلاد در حمله سانسکریت مهابهاراتا دیده شده است. طب هشت جزء شامل اجزای زیر می شود:
- کیاچیکیتسو: مربوط به پزشکی عمومی، طب بدن و جسم می شود.
- کومارا برتیا: (اطفال) این جزء در مورد مراقبت های قبل از تولد و بعد از تولد از نوزاد و مادر، روش های بارداری، انتخاب جنسیت، هوش و فطرت کودک و بیماری های دوران کودکی و مامایی می باشد.
- شلی تنترا: ای قسمت از آیورودا مربوط به تکنیک های جراحی و استخراج اشیا خارجی می شود.
- شلی کتنترا: ( گوش و حلق و بینی) این جزء برای درمان بیماری های گوش، چشم، بینی، دهان و … می باشد.
- بهتاوییدی: آرامش خاطر داشتن و دارا بودن روحیه مثبت و شاداب مربوط به این جزء می شود.
- آگاداتنترا / ویشاگارا – وایرود تانترا: (سم شناسی) این جزء شامل مواردی در مورد اپیدمی ها، سموم موجود در حیوانات، سبزیجات و مواد معدنی می شود، بعلاوه شامل موارد و نکته های کلیدی برای شناختن ناهنجاری ها و پادزهرهای آن ها می باشد.
- رسینتنترا : این جزء شامل جوان سازی و تقویت کننده ها به منظور افزایش طول عمر، عقل و قدرت می باشد.
- وجیکرناتنترا : شامل داروهای افرودیزیاک و روش های درمانی مختلف به منظور افزایش حجم و زنده ماندن اسپرم و لذت جنسی می شود. بعلاوه با مشکلات ناباروری برای افرادی که به بارداری امیدوار هستند و رشد معنوی یعنی تبدیل انرژی جنسی به انرژی معنوی نیز سر و کار دارد.
اصول و اصطلاحات آیورودا
آیورودا از کلمه های سانسکریت می باشد که به معنای دانش زندگی و طول عمر است. ایده های نظری اصلی آیورودا در اواسط هزاره اول قبل از دوره میلاد مسیح توسعه پیدا کرد و به شکلی موازی فلسفه های سامکهیه و وی شیشکا و همینطور بودیسم و جینیسم را نشان می دهد. پایه و اساس این شکل از پزشکی بر روی حفظ تعادل در زندگی تاکید داشته و سرکوب کردن نیازهای طبیعی را ناسالم می داند و بر این عقیده است که سرکوب نمودن نیازهای طبیعی باعث بیماری های مختلف در بدن می شود. به عنوان نمونه گفته شده که سرکوب نمودن عطسه باعث درد شانه می گردد. با این وجود طب آیورودا به مردم توصیه می نماید که حد عاقلانه رعایت در نیازهای طبیعی را در نظر بگیرید و افراط و تفریط در نیازهایی مثل غذا خوردن، خواب، مقاربت جنسی و … را کنار بگذارید.
با توجه به آیورودا بدن افراد از بافت، مواد زائد و مواد بیولوژیکی شکل گرفته است. هفت جزء داتوس در بدن شامل پلاسما، خون، عضلات، چربی، استخوان ها، مغز و منی می شود. آیورودا مثل طب دوران باستان کلاسیک، مواد موجود در بدن را از لحاظ تاریخی به پنج عنصر باستانی تقسیم بندی می کند. این پنج عنصر شامل خاک، آب، آتش، هوا و اتر می شوند. بعلاوه با توجه به آیورودا بیست گونا وجود دارند که در تمام مواد ذاتی می باشند، گونا در ده جفت دسته بندی می گردد که شامل سنگین و سبک، سرد و گرم، تر و خشک، کند و تیز، پایدار و متحرک، نرم و سخت، غیر لغزنده و لغزنده، صاف و زمخت، جز و کل، چسبناک و مایع می شود.
همچنین سه نوع طبع بدنی دوشاها یا تریدوشا شامل واتا یعنی فضا یا هوا، برابر با سیستم عصبی، پیتا یعنی آتش برابر با آنزیم ها و کفا یعنی زمین و آب برابر با مخاط می شود. مجموعه ای موازی از دوشاهای ذهنی با عنوان روانشناسی کنترل ساتاگون، راجوگون و تاموگون می باشند، هر دوشا دارای ویژگی ها و نقش های خاصی در بدن و ذهن می باشد از این رو غلبه طبیعی یک یا چند دوشا ساختار بدنی و شخصیت فرد را توضیح می دهند. سنت آیورودا بر این عقیده است که عدم تعادل در بین دوشاهای جسمی و ذهنی یکی از دلایل اصلی بیماری ها می باشد. یکی دیگر از دیدگاه های طب آیورودا بر این است که دوشاها زمانی که با هم برابر باشند در تعادل هستند اما از ایک لحاظ دیگر هر فرد ترکیب منحصر به فردی از دوشاها را در وجود خود داد که خلق و خو و خصوصیت های او را تعریف می نمایند.
در هر صورت طب آیورودا بیان می نماید که به منظور افزایش و کاهش مقدار دوشاها، هر شخص باید رفتار یا محیط خویش را تنظیم نموده و حالت طبیعی خویش را حفظ کند. پزشکان و درمانگران طب آیورودا باید ترتیب دوشا جسمی و ذهنی شخص را تعیین نمایند، چون گفته شده است که بعضی از پراکریتیها زمینه را به منظور ابتلا به بیماری های خاص فراهم می نمایند، به عنوان نمونه شخصی لاغر، خجالتی، تحریک پذیر و دارای سیب آدم متورم، احتمالا از نوع واتا پراکریتی می باشد، از این رو بیشتر در معرض بیماری های مثل نفخ شکم، لکنت زبان و رماتیسم قرار دارد.
ویژگی های تیپ شخصیتی واتا
از دیدگاه آیورودا اشخاصی که تیپ شخصیتی واتا دارند دارای خصوصیت هایی خاص می باشند که از جمله آن ها شامل موارد زیر می شود:
- ساختار جسمانی سبک و لاغر
- سرعت بالا در انجام فعالیت ها
- خشکی پوست
- نامنظمی دندان ها
- نامنظم شدن گوارش و زمان احساس گرسنگی
- خواب سبک و مقطعی یا بی خوابی
- اشتیاق، سرزندگی، قدرت تخیل قوی، هیجان زدگی و حالات متغیر
- فراگیری سریع اطلاعات تازه
- فراموشی سریع آموخته ها
- گرایش به نگرانی
- یبوست مزاج
- خستگی زود رس و ظهور انفجاری انرژی روانی و جسمانی
ویژگی های شخصیتی تیپ پیتا
با توجه به دیدگاه آیورودا افراد دارای تیپ شخصیتی پیتا دارای ویژگی های زیر می باشند:
- ساختار متوسط
- میزان تاب و توان معمولی
- گرسنگی و تشنگی شدید و دستگاه گوارشی پر قدرت
- بروز خشم و عصبانیت در شرایط تحت فشار
- رنگ پوستی روشن یا سرخ و سفید، اغلب همراه با کک و مک
- نداشتن تحمل نور آفتاب و هوای گرم
- زرنگی
- چاره جویی و علاقه مند به چالش و مبارزه طلبی
- قدرت ذهنی بالا و قاطعیت
- شیوه بیان دقیق و شمرده
- ناتوانی برای چشم پوشی از خوردن یک وعده غذا
- افراد دارای تیپشخصیتی پیتا بیشتر دارای رنگ مو بور، قهوه ای روشن و یا سرخ می باشند.
ویژگی های شخصیتی تیپ کافا
دوشا کافا ثابت و پایداری را چه از لحاظ جسمی و چه از لحاظ روحی برای افراد دارای شخصیت کافا به دنبال دارد. با توجه به طب آیورودا افراد دارای تیپ کافا دارای ویژگی های مختلفی می باشند که در ادامه با برخی از آنها آشنا می شویم:
- بدن نیرومند و محکم با قدرت جسمی بالا و مقاوم
- برخوردار بودن از انرژی پایدار
- کندی و موزون بوده در عمل
- شخصیتی آرام و با اعصاب راحت و دیر خشم
- پوستی خنک، نرم و ضخیم و رنگ پریده و بیشتر چرب
- کندی در جذب اطلاعات جدید اما برخوردار بودن از حاقظه ای خوب
- خواب سنگین و ممتد
- کندی عمل گوارش و مقدار گرسنگی اندک
- شخصیتی مهربان، صبور و با گذشت
- گرایش احساس تملک و راحت طلبی
جلسات درمانی آیورودا
بررسی بیمار یا همان ویزیت بیمار به کمک درمانگر آیورودا حدود ۴۵ تا ۹۰ دقیقه به طول می انجامد، به منظور مشخص شدن نوع دوشا در بیمار، درمانگر سوالاتی را از بیمار خواهد پرسید، این سوالات شامل مواردی مثل خصوصیت های فیزیکیف احساسی و ذهنی، مزاج و غذاهای مورد علاقه و همینطور خصوصیت های شخصیتی و سابقه خانوادگی بیمار می شود. در ادامه درمانگر قلب، ریه، نبض و زبان بیمار را بررسی می نماید، با توجه به دیدگاه طب آیورودا هر شخص بر روی مچ هر دست خود دارای سه نبض سطحی و سه نبض عمقی می باشد که با ارگان های مختلف داخلی بدن مرتبط می باشند. در واقع نبض خوانی باعث می شود تا درمانگر عدم تعادل در بدن بیمار را متوجه شود.
پس از یک چکاپ کلی و تعیین شدن نوع مزاج فرد، اگر درمانگر عدم تعادل را در بدن بیمار تشخیص داد، مجموعه ای از روش های درمانی در آیورودا برای بیمار تجویز می گردد. درمان های تجویزی می تواند شامل گیاهان دارویی، تغییر در سبک زندگی، اصلاح نمودن رژیم غذایی، مدیتیشن و یوگا، تمرینات تنفسی و پاکسازی با دوش و تنقیه باشند.
به عنوان نمونه اشخاصی که دارای تیپ شخصیتی کافا می باشند امکان دارد بدنشان دچار متابولیسم کند شده و یا اضافه وزن داشته باشند، در این رابطه درمانگر آیورودا تشخیص خواهد داد که کافا در این شخص بیش از حد مجاز افزایش یافته، از این رو مجموعه ای از تمرین های ورزشی و رژیم غذایی سبک را برای او درنظر می گیرد.
در حال حاضر درمانگران اغلب، فعالیت های بدنی مختلفی مانند یوگا، هومئوپاتی، ماساژ، مدیتیشن، رایحه درمانی و … را با ترکیب ورزش های غربی و شرقی برای افراد بیمار تجویز می نمایند.
رژیم غذایی آیورودا
با توجه به دیدگاه آیورودا هر نوع تیپ دوشا رژیم غذایی مخصوص به خود دارد، آیورودا با توجه به تغییرات موجود در طبیعت مثل طلوع و غروب روزانه خورشید، تغییر در فصول، مراحل زندگی و موارد دیگر شکل گرفته، از این رو مواد غذایی مصرفی در رژین آیورودا در طول ماه های سال تغییر می نمایند. آگاه بودن در مورد تغییرات در تعادل دوشای بدن به افراد کمک می نماید تا از مبتلا شدن به بیماری های مختلف پیشگیری کنند. آیورودا نه تنها به سلامت بدن افراد توجه ویژه ای دارد بلکه تمرکز بالایی در تقویت و بهبود ذهن و روح اشخاص نیز دارد. اشخاص باید تعادل بین رژیم غذایی، مدیریت استرس، خواب، استفاده از گیاهان و مکمل ها و … در طی زندگی خود برقرار نمایند. در ادامه با برخی از مهمترین مواد غذایی مفید که در رژیم غذایی آیوردا توصیه می شوند آشنا می شویم:
- غلات خیس خورده: کینوا، ارزن، جو دوسر، برنج سفید یا قهوه ای، پودینگ برنج، جو
- گوشت: انواع گوشت مرغ، خوک، گوزن، ماهی، بوقلمون، بز، خرگوش
- چربی های سالم: شامل روغن حیوانی، آب دوغ، کرم شیرین، شیر با چربی کامل یا ماست، روغن زیتون و روغن نارگیل
- ادویه جات: فلفل سیاه، زرد چوبه، زیره، پونه، هل، رازیانه، گشنیز، زنجبیل، دارچین، میخک، سنگ نمک، نعناع
- لوبیا و حبوبات خیس خورده: ماش، لوبیا سیاه لاک پشتی، لوبیا قرمز، عدس، لوبیا آزوکی، نخود
- سبزیجات فصلی: مارچوبه، کلم، چغندر، هویج، بادمجان، گشنیز، ریشه رازیانه، تره فرنگی، سیر، لوبیا سبز، شقاقل، نخود سبز، بامیه پخته، تربچه، کدو تنبل، شلغم زرد یا سوئدی، اسفناج، کدوی اسپاگتی
- میوه های فصلی: از جمله خرما، سیبف انجیر، گواوا، لیمو ترش زرد و سبز، گریپ فروت، پرتقال تاچیباناف پرتقال و گلابی، آلو و زردآلو، انبه، نارنگی و انار
- انواع آجیل و دانه: مانند کنجد، بادام هندی، بادام، پیکن، ماکادمیا، آجیل کاج، پسته و گردو
- ریشه سبزیجات: مانند سیب زمینی، سیب زمینی شیرین، شلغم، کدو گردویی، کدو حلوایی، خربزه زمستانه
- غذاهای تخمیر شده مثل ماست و میسو
- نوشیدنی های مختلف مانند آب، انواع چای و عسل خام.
منبع : آرگا
