به طور کلی گیاه گلرنگ که در زبان ترکی بدان فطیر گلی هم گفته می شود از دسته گیاهان بومی ایران می باشد که از گذشته های دور به منظور رنگرزی و تزئین فطیر و به عنوان گیاهی داروئی مورد استفاده قرار می گرفت و به دلیل اصول کشت و پرورش راحتی که گیاه گلرنگ دارد امروزه مورد توجه بسیاری از علاقه مندان به گل و گیاه قرار گرفته است.
آشنایی با نحوه پرورش گیاه گلرنگ
بهتر است بدانید که گلرنگ از دسته گیاهان بومی مشرق زمین و خاورمیانه می باشد که منشا اولیه آن کشور عربستان نسبت داده می شود. جالب است بدانید که در کتب یونان باستان به این گیاه اشاره زیادی شده و در مقبره پادشاهان مصری نیز بقایای گلرنگ دیده شده که نشان می دهد این گیاه از گذشته های بسیار دور مورد توجه بشر قرار داشته است. امروزه نیز این گیاه در اغلب کشور های جهان مورد کشت قرار می گیرد و بزرگ ترین تولید کنندگان آن کشور های هند، آمریکا و مکزیک می باشند. البته در کشور ما در اغلب نقاط در قالب دو نوع کشت می گردد که نوع اول در خراسان، تبریز و تفرش به عمل آمده و با نام های زعفران کاذب، کافیشه و گل زردک شناخته می شود و نوم دوم آن در برخی از مناطق غربی، استان گیلان، بوشهر و کازرون رشد می کند و با نام های کاجیره، بهرامه، کاجره و بهرمان شناخته می شود. توجه داشته باشید که گیاه گلرنگ را می توان گیاهی یکساله دانست که ارتفاع آن در حدود ۶۵.۰ متر کمی خاردار و منظره کلی آن به ویژه گل هایش شباهت زیادی با خارخاسک دارد. برگ های آن نیز بدون دمبرگ هایی پهن و موجدار با دندانه های منتهی به خار های ظریف هستند که رگبرگ ها در سطح زیرین آن نمایان خواهند شد. گل های گلرنگ نیز به صورت منفرد در یک طبق کوچک لوله ای و زرد رنگ مایل به قرمز در انتهای شاخه گلدار ظاهر می شود و میوه ها نیز فندقه سفید رنگ هستند که در قسمت بالایی آن دسته ای تار نازک مشاهده می کنید.
زمان ایده آل برای کشت گلرنگ:
توجه داشته باشید که زمان مناسب برای کاشت این گیاه در مناطق سردسیر زنجان، اواسط اسفند ماه تا اواخر فروردین خواهد بود و در مناطق معتدله نیز اواخر بهمن تا اوایل فروردین می باشد یعنی از اواسط اسفند ماه به محض گاورو شدن زمین و زمانی که بتوان وارد مزرعه شد بایستی به کشت گلرنگ دیم در مناطق سردسیر اقدام نمایید.
دستورالعمل کاشت:
توصیه می شود که پیش از کشت بذر گلرنگ به دلیل ریشه های عمیق آن از شخم زنی استفاده نمایید و بذور را حتما ۲۴ ساعت پیش از کشت ضدعفونی نمایید زیرا اینگونه کارآیی بیشتری را نسبت به قارچ کش ها خواهد داشت. برای کاشت این گیاه شما نیاز به هیچ ابزار خاصی ندارید و بذر کارهای خاص حبوبات و یا ردیف کارهای گندم که کارنده های آن یک در میان کوک شده باشد یا بالا زده شده باشد مناسب خواهند بود. در واقع بذر گلرنگ را بایستی به صورت ردیفی بر روی پشته کشت کنید زیرا اگر در پای بوته گلرنگ به مدت زمان ۵ تا ۶ ساعت آب بماند به دلیل وجود فیتوفترا از بین خواهد رفت.
دقت داشته باشید که کاشت در عمق مناسب باعث می شد تا ظهور گیاهچه ها به صورت یکنواخت تری صورت بگیرد. همچنین مناسب ترین عمق برای کاشت بذر ۴ تا ۶ سانتی متری است ولی اگر زمین سله بسته و خاک مرطوب باشد گلرنگ از عمق ۲ سانتی متری نیز می تواند جوانه بزند.
زمانی که دمای خاک در حدود ۵ درجه سانتی گراد باشد ظهور گیاهچه ها ۸ تا ۱۵ روز پس از کشت رخ خواهد داد اما در دماهای بالا از ۱۵ درجه سانتی گراد روند جوانه زنی در ۳ الی ۴ روز انجام خواهد شد. برای رسیدن به عملکردی بهتری بایستی از شرایط محیطی مناسب، رشد رویشی و زایشی مطلوب استفاده نمایید تا در نتیجه عملکرد بالاتری را داشته باشد. همچنین که مراحل حساس رشد از قبیل گلدهی و گرده افشانی نباید با شرایط نامطلوب محیطی مانند دمای دما همراه باشند.
لازم است تا فاصله ردیف های کاشت ۴۴ تا ۵۵ سانتی متر و فاصله بوته بر روی ردیف ۵ تا ۱۵ سانتی متر در نظر گرفته می شود و همچنین در کاشت دیم فاصله ردیف ها حدود ۱۵ تا ۲۰ سانتی متر در نظر بگیرید. در پرورش بذر هایی که تیغ دار هستند بهتر است بعد از هر چند ردیف حداقل یک ردیف را بدون کاشت بگذارید تا هنگام سمپاشی بتوان به راحتی وارد مزرعه شد و به سمپاشی مبادرت ورزید.
توجه داشته باشید که مقدار مورد نیاز بذر برای این گیاه در شرایط عادی حدود ۳۰ تا ۳۵ کیلوگرم و در کشت های زودهنگام ۲۰ تا ۲۵ کیلوگرم در هکتار است. همچنین در شرایط کشت دیرهنگام مقدار بذور ممکن است تا ۴۰ کیلوگرم نیز افزایش پیدا کند. در مناطقی که طول فصل رشد بسیار کوتاه است به منظور کسب حداکثر عملکرد به تراکم های بالاتر نیاز خواهد بود زیرا تراکم بالاتر باعث می شود تا طبق ها به قیمت فوقانی نزدیک شوند و در پایان برداشت راحتی داشته باشید. توصیه می شود که در مدیریت حفظ رطوبت حتما جهت ردیف ها را به صورت عکس جهت باد تنظیم کنید تا باد عامل خشک شدن و هدر رفت رطوبت نشود.
دستورالعمل برداشت:
در واقع بهترین زمان برای برداشت گلچه های گلرنگ سه روز پس از شروع گلدهی و تکرار آن تا پایان دوره گلدهی است. نکته حائز اهمیت این است که خشک کردن گلچه های برداشت شده با نور خورشید موجب پایین آمدن کیفیت رنگدانه ها خواهد شد و به همین خاطر برای حفظ رنگ و کیفیت رنگ دانه بایستی گلچه ها را در محیطی سایه خشک نمایید. همچنین عوامل موثر بر میزان تولید گل شامل ارتفاع گیاه، تعداد شاخه های فرعی و نیز تعداد دانه در غوزه ها خواهد بود. توجه داشته باشید که زمان برداشت دانه های گلرنگ به عواملی مانند رقم و آب و هوا و رطوبت نسبی بستر بستگی دارد و همچنین برداشت دانه بلافاصله پس از خشک و قهوه ای شدن برگ ها و نیز خشک و سخت شدن دانه های وسط طبق انجام می شود. معمولا رطوبت دانه ها هنگام برداشت بایستی در حدود ۸ درصد باشد زیرا خشک شدن بیش از حد گیاه ممکن است ریزش دانه در زمان برداشت را در پی داشته باشد.
شرایط مورد نیاز برای پرورش گلرنگ:
همانطور که می دانید تمامی گیاهان برای اینکه بتوانند روند رشد خود را به خوبی طی کنند نیاز به شرایطی دارند که شما بایستی آن را فراهم نمایید و به همین خاطر در ادامه به بیان برخی از شرایط لازم برای کاشت و پرورش گیاه گلرنگ می پردازیم.
آبیاری:
از آنجایی که گیاه گلرنگ دارای ریشه هایی عمیق است می تواند رطوبت را از لایه های زیرین خاک به خوبی تامین کند و به همین خاطر توصیه می شود به هیچ وجه بستر را با کمبود آب همراه نکنید. البته که گیاه در اوایل رشد نسبت به خیسی خاک حساسیت نشان می دهد و پس از جوانه زنی می توانید آبیاری را به درستی انجام دهید.
نور و دما:
توجه داشته باشید که گیاه گلرنگ برای رشد نیاز به هوای گرم و تابش مستقیم خورشید دارد و در طول فصول سرد سال نیز بهتر است آن را در فضای خانه و با نور غیر مستقیم پرورش دهید. همچنین بهترین بازه دمایی برای پرورش این گیاه بازه ۲۰ تا ۱۸ درجه سانتی گراد می باشد که بایستی تامین نمایید.
خاک:
این گیاه زیبا معمولا می تواند در هر نوع خاکی به خوبی رشد کند و تنها در خاک هایی که بسیار خیس و سنگین می باشند رشد قابل توجهی نخواهد داشت. در واقع توصیه می شود برای بستر گیاهتان از ترکیب خاک های کوکوپیت، پیت ماس و خاک باغچه استفاده نمایید.
از آنجایی که گلرنگ دارای ریشه هایی عمیق می باشد بایستی در هنگام کاشت عمق زیادی از زمین را در نظر بگیرید و با استفاده از کود های حیوانی آن را تغذیه نمایید.
منبع : آرگا
