تمدن جیرفت و دانستنی های اعجاب انگیز درباره آن

به طور کلی تمدن ۵۰۰۰ ساله جیرفت یکی از ناشناخته ترین و اسرار آمیز ترین تمدن های بشری شناخته می شود که نشانگر تمدن چندین هزار ساله ایران است. در واقع بسیار تصور دارند که حلقه گمشده بشریت با کشف اسرار تمدن جیرفت پیدا شده و طبیعت و همچنین سوغات منحصر به فرد آن هم به هیچ وجه قابل چشم پوشی نیستند.

آشنایی با تمدن جیرفت

بهتر است بدانید که شهر جیرفت در واقع از دسته قدیمی ترین شهر های ایران محسوب می شود که تمدن آن به مجموعه محوطه های باستانی و یافته های باستان شناختی کشف شده در استان کرمان و همچنین در نزدیکی شهر جیرفت و هلیل رود گفته می شود که توسط تیم های چند ملیتی باستان شناس در دست بررسی و پژوهش می باشد. در واقع کشف چنین تمدنی افقی تازه را در یافته ها و نگره های باستان شناسان درباره تمدن خاورمیانه گشوده است که مربوط به هزاره سوم پیش از میلاد می باشد و این مردم در دشت خوش آب و هوا و حاصلخیز هلیل رود سکنا داشته اند. جالب است بدانید که اشیاء و ظروف زینتی از جنس کانی کلینوکلر و با نقش برجسته های قابل توجه و مبتکرانه متعلق به هزاره سوم پیش از میلاد مربوط به این تمدن تاکنون کشف نشده و در واقع آثار تاریخی کشف شده از شهر سوخه هم بشارت وجود روابط تجاری میان شهر باستانی جیرفت و شهر سوخته و همچنین ارتباطات میان آن را می دهد.

داستان کشف تمدن جیرفت:

جالب است بدانید که پس از دو سال خشکسالی بارانی سیل آسا در سال ۱۳۸۰ زمین تشنه را سیراب نمود و با شستن خاک پرده از اسرار هزاران ساله این سرزمین برداشت. در واقع باران شدید خاک را کنار زد و آثار و اشیاء نفیسی را که سال ها در دل خاک پنهان بودند آشکار نمود. نخستین مرتبه یکی از روستاییان هنگام عبور از حاشیه هلیل رود با ظرفی روبه رو شد که از جنس سنگ بود و شکل و شمایل آن حکایت از تاریخی بودن داشت. مرد روستایی آنچه را که دیده بود برای اهالی تغریف کرد و آن ها نیز که روزگار سختی را در تنگدستی و خشکسالی سپری کرده بودند این اتفاق را به فال نیک گرفته و گشایشی از سوی خداوند دانستند. با وجود اینکه روستاییان از گنجینه های نهفته در دل زمین بی خبر بودند اما دست تقدیر گوستانی پر از آثار باستانی را در دسترس آن ها قرار داد و تیغه کلنگ آن ها یکی از اصلی ترین قسمت های این تمدن کهن را نشانه رفت.

کشفیات تمدن:

در این تمدن کهن با تلاش های زیاد ساکنان جیرفت کشفیات ارزشمندی به دست آمد که در ادامه سعی داریم شما را با برخی از آن ها آشنا نماییم:

سازه های معماری:

به طور کلی با توجه به یافته های باستان شناسان مشخص شد که جیرفت از تمدنی غنی، معابد، کاخ های سلطنتی و ارگاه های صنعتی زیادی برخوردار بوده و آثار تولید شده در این منطقه به نقاط پیشرفته آن زمان صادر می شده است و نقش عظیمی هم در شکل گیری فرهنگ های پیش از تاریخ و تمدن های غنی داشته است. دو تپه اصلی کنار صندل شمالی و جنوبی، گورستان محطوط آباد و گورستان سلطنتی جز مکان هایی بودند که بیشترین تحقیقات در آن ها صورت می گرفت.

گورستان محطوط آباد:

به صراحت می توان گفت که گورستان محطوط آباد نخستین مکانی بود که حفاری های غیر مجاز از آن آغاز شد و به تدریج حفر هزاران چاله غیر مجاز موجب شد تا ارزش مطالعاتی این منطقه تا حدود زیادی مخدوش گردد. همچنین فعالیت های گسترده ای در این منطقه و جستجو در گودال های غیر مجاز با استفاده از الک دانه ریز شروع شد و به تدریج نتیجه این فعالیت ها تعداد زیادی از سنگ لاجورد، طلا، فیروزه و قطعاتی از مجمسه ها و ظروف مفرغی بسیاری از ظروف سنگ صابون به دست آمد.

گورستان قلعه کوچک:

این گورستان در فصل پنجم کاوش های باستان شناسی به صورت اتفاقی در اثر برخورد بیل مکانیکی سازمان آب کشف گردید. در این گورستان تنها هشت تدفین پیدا شد و به نظر باستان شناسان این تدفین ها متعلق به بزرگان و یا نخبگان این منطقه بوده است. در واقع در کنار این گورها اشیائی نیز شامل ظروف سفالی و اشیا زینتی مانند مهرهایی از جنس عقیق، طلا و سنگ لاجورد به دست آمد که در نهایت هنرمندی و ظرافت ساخته و پرداخته شده بودند.

تپه کنار صندل شمالی:

این تپه مشهور در روستایی به همین نام در فاصله ۲۵ کیلومتری جنوب تمدن جیرفت قرار دارد. یک بنای خشتی وسیع و باشکوه از این منطقه به دست آمد که در طی شش فصل حفاری حدود هفت هزار متر مربع از این سازه غول آسا نمایان شد. این بنا در واقع نوعی سازه پلکانی است که شباهت هایی به زیگورات بین النهرین داشته و از نظر زمان ساخت تا حدودی جلوتر از زیگورات بین النهرین بوده و از نظر مساحت نیز از آن قطعا بزرگتر و وسیع تر خواهد بود.

تپه کنار صندل جنوبی:

همچنین این تپه نیز در فاصله ۱۳۰۰ متری از تپه کنار صندل شمالی واقع شده که در آن بقایای دژ عظیمی کشف شده که احتمالا مقر فرمانروایی پادشاه این منطقه بوده است. در واقع این دژ به بلندای تپه باستانی کهن تری به ارتفاع ده متر ساخته شده و امروزه ۱۱ متر از این بنا باقی مانده است. این قلمه کهن شامل بخش های مختلفی است که هر کدام کاربری مخصوص به خود را داشته اند به گونه ای که در بخشی از این بنا فضای طاقچه مانندی کشف شد که در بخش شرقی آن نقش برجسته انسانی از خشت و گل از دیوار بیرون زده بود. متاسفانه قسمت بالا تنه این قلعه کاملا از بین رفته و ارتفاع آن را می توان حدود ۲ متر در نظر گرفت که امروزه تنها ۱۱۰ سانتیمتر از آن باقی مانده است.

معماری های مسکونی:

توجه داشته باشید که در اطراف قلعه جیرفت آثار و بقایایی از منازل مسکونی وجود دارد که با معماری قلعه کمی متفاوت است. در این قسمت خانه ها خشتی و دارای فضاهای کوچک تری می باشند. معمولا هر خانه دارای فضاهای متعددی است که کاربری خاص خود را داشته و همچنین فضاهای نسبتا بزرگی را در خود جای داده که احتمالا اتاق نشیمن بوده است.

اشیاء باستانی:

جالب است بدانید که آثار کشف شده در این تمدن کهن به چندین دسته تقسیم می شوند که در ادامه به بیان هر کدام به صورت مجزا پرداخته ایم:

اشیاء سفالی:

آثار سفالی به دست آمده از جیرفت غالبا چرخ ساز بوده و بیشتر کاربرد مصرفی داشتند و شامل مواردی مانند کوزه ها، خمره، پیاله و شروف آبریز با رنگ هایی مانند قرمز، نخودی و پرتقالی بودند. همچنین برخی از این شروف سفالی منقوش و برخی ساده بوده اند.

اشیاء سنگی:

جالب است بدانید که مواردی مانند ظروف مخروطی، ظروف استوانه ای، بشقاب ها، تخته های بازی، مجسمه های تزئینی، انواع جام ها و کاسه ها، سرمه دان و جعبه های سنگی از دسته آثار کشف شده سنگی در این منطقه محسوب می شوند. در ساخت بسیاری از این آثار از سنگ سیاه و نقش مایه هایی استفاده شده که بسیار هنرمندانه بوده و از تکنیک های متنوعی مانند مرصع کاری، حکاکی، مته کاری، برجسته کاری، تراشکاری، سمباده کاری و چرخکاری برای زیباتر کردن این آثار استفاده شده است.

اشیاء فلزی:

همچنین اشیاء فلزی به دست آمده از جیرفت هم متعلق به قرن سوم پیش از میلاد بوده و غالبا از جنس مفرغ و طلا می باشند. توجه داشته باشید که درفش، میله های فلزی و ظروف متنوع از جمله آثار مفرغی و زیورآلات و مهر های گردنبند از آثاری محسوب می شوند که با طلا ساخته شده اند.

منبع : آرگا