توهم کاپگراس چیست؟ آنچه باید درباره این توهم و نحوه درمانش بدانید

توهم کاپگراس از دیگر اختلالات روانشناسی است که بر اثر این امر، فرد مبتلا گمان می کند که اطرافیانش خود واقعی نیستند و کسانی دیگر نقش بدل را بر عهده گرفته اند. در صورتی دیگر بیمار فکر می کند که اطرافیان قصد فریب و بازی او را دارند که از این رو متحمل آزار فکری بسیاری می شود.

قابل به ذکر است که این اختلال در زن و مرد قابل بروز است که طبق مطالعات انجام شده در بین خانم ها شایع تر اتفاق می افتد. بسیاری از علائم این بیماری به دیگر اختلالات روانی همانند بیماری اسکیزوفرنی شباهت دارد که از این رو برای تشخیص بیماری باید توجه بسیاری به خرج داد.

آشنایی با سندروم توهم کاپگراس

به طور کلی نام این سندروم با توجه به نام کاشف آن یعنی ژان ماری جوزف کاپگراس گرفته شده است. او یکی از روانپزشکان فرانسوی بود و علائم اولیه در بروز این سندروم را جایگزینی اطرافیان به اشخاص بیگانه که تنها از نظر شخصیتی و ظاهری به آن ها شبیه هستند، معرفی می کند. این توهم از باور های نادرست و عجیب غریبی است که با وجود هر گونه مدرک نیز نمی توان بر خلاف آن رفتاری انجام داد.

• علت بروز این توهم چه می باشد؟

طبق مطالعات انجام شده؛ این چنین مشخص شد که مغز برای تشخیص چهره از دو فرایند کاملا متفاوت از یک دیگر استفاده می کند. در فرایند ابتدایی؛ پیام های عصبی به مرکز بینایی در قسمت مغزی انتقال می یابند و به شناسایی چهره افراد می پردازند. فرایند دوم نیز بدین صورت است که پیام ها از مرکز بینایی به محل پردازش احساسات تغییر مسیر می دهند که در این شرایط یک سیستم کاملا مجزا از یک دیگر در اطراف سیستم لیمبیک مغز اتفاق می افتد که در نهایت به ایجاد احساس و عاطفه در شناسایی چهره ها منجر می شود.

ترکیب این دو فرایند، فرد را برای رساندن به نظریه ای قطعی همراهی می کنند. گفتنی است که در توهم کاپگراس اتفاقی که می افتد، بدین صورت است که فرایند دوم شناسایی فرد در مغز به مشکل بر می خورد که در این صورت، فرد تنها قادر به شناسایی چهره است و نمی تواند احساس صمیمی و یا نزدیکی با فرد مقابل داشته باشد.

معرفی ابتدایی ترین بیمار این سندروم

همان طور که مطالعه کردید نام این سندروم به علت روانپزشکی است که با توجه به در نظر گرفتن شرایط بیمار خود، آن را به عنوان بیماری و با نام خود معرفی کرده است.

• نمونه هایی از این بیماری

گفتنی است که بیمار او خانمی ۵۳ ساله بود که باور داشت، همسر و دخترش با افرادی غریبه جایگزین شده اند. او در رابطه با تشخیص چهره افراد هیچ مشکلی نداشت، اما به دلایل مختلفی نمی توانست این حقیقت را بپذیرد که با آن ها نسبتی دارد. چرا که در قوه تشخیص نسبیت و ایجاد حس صمیمانه در بین او با همسر و فرزندش، مشکلی پیش آمده بود.

پس از آن، روانشناسان بسیاری از نقاط مختلف دنیا، گزارشاتی را مبنی بر شباهت این بیماری در مجله های پزشکی منتشر کردند. گفتنی است که در سال ۱۹۹۱ یکی از پزشکان بیمارستان به نام جان هاپکینز، بیماری را معرفی کرد که زنی ۷۴ ساله بود و اعتقاد داشت که همسرش با مردی دیگر عوض شده است. چرا که نسبت به او هیچ حسی نداشت و از این رو فکر می کرد که شخصی غریبه، نقش همسرش را بازی می کند.

او از نزدیکی و خوابیدن با همسرش دوری می کرد و شب ها درب اتاق خواب خود را از داخل قفل می کرد. همچنین او از پسرش خواسته بود تا در متنزل تفنگی تهیه کند تا در زمانی که مرد غریبه قصد آسیب زدن به آن ها را داشت، توانایی دفاع از خود را داشته باشند. این خانم در شناسایی دیگر افراد خانواده هیچ مشکلی نداشت، اما در رابطه با همسر خود به شکل جدی برخورد کرده بود.

در ایران و استان کرمان نیز گونه ای نادر و عجیب غریب از این سندروم گزارش شد که به شرح زیر است. در سال ۱۳۸۶ خانمی ۳۸ ساله که از علائم بیماری اسکیزوفرنی نیز رنج می برد، گمان می کرد که نیمه پاینی اندامش با دوست مونثش تعویض شده بود.

• عاملی کلی این توهم

به صورت کلی در این بیماری، فرد مبتلا به این نتیجه رسیده است که اطرافیانش اعم از فرزند، همسر، پدر و یا مادر او با خلافکاران در حال هم دستی می باشند و از این رو اشخاصی دیگر با تظاهر به نزدیکی و نسبیت، قصد آسیب زدن به او را دارند.

تا به کنون گزارشی دیگر مبنا بر تعویض اندام ها با شخص دیگری گزارش نشده بود که از این رو پزشکان ایرانی نام این عارضه نادر را کاپگراس ناقص معرفی کردند. چرا که این احتمال را در نظر داشتند که در آینده، این بیماری در زیر مجموعه سندروم کاپگراس قرار خواهد گرفت.

امکان بروز این بیماری در افراد مبتلا به اسکیزوفرنی بسیار بیشتر است. همچنین افراد دارای زوال عقل نیز از این قاعده مستثنی نیستند و پس از انجام عمل های جراحی برای انجام درمان نیز نمی توان به کنترل آن پرداخت. این بیماری در صنعت فیلم سازی بسیار رواج دارد و مورد قرار گیری سوژه برای نوشتن کتاب های تخیلی و یا فیلنامه قرار می گیرد.

در سندورم توهم کاپگراس، افراد مبتلا گمان می کنند که غریبگان قصد دارند، جایگاه اطرافیانشان را به دست آورند و به گونه ای دیگر خود را به جای دیگر شخصیت ها جا بزنند.

• حقایقی که مربوط به این سندروم است

همچنین گفتنی است که این بیماری در خانم ها بسیار بیشتر از آقایان اتفاق می افتد و در برخی مواقع نیز به زیر گروه بیماری های هذیان گویی قرار می گیرد.

بسیاری از پزشکان بر این باورند که علت بروز این بیماری، بروز آسیب به قسمت لوب آهیانه می باشد که عملکرد های آن را با اختلال مواجه می کند. این بیماری روانی از جنبه پویایی فرد را به گونه ای توجیه می کند که از دیگران دوری کند و القاب نادرستی به آن ها نسبت دهد. به طور کلی درمان این عارضه به وسیله برخی  از دارو ها امکان پذیر بوده است که از این بیماران باید در مرحله اولیه به روانپزشک مراجعه کنند. در مرحله بعدی نیز طبق بررسی های روانشناس مربوطه، قرص و دارو هایی در جهت درمان تجویز می گردد.

روش درمان این توهم

گفتنی است که در حال حاظر، هیچ نوع تجویز دارویی برای درمان توهم کاپگراس مشخص نشده است، چرا که به آزمایشات گسترده تری در این رابطه نیاز می باشد. اما می توان دارو هایی را برای کاهش علائم آن تجویز کرد که به صورت موقت می تواند، واکنش های فرد مبتلا را کاهش دهد.

به طور کلی برای درمان این سندروم باید، علت اصلی را جویا شد. به این صورت که فرد مبتلا به اسکیزوفرنی، در ابتدا باید نشانه های این اختلال در او درمان شود و سپس به رفع توهم کاپگراس در آن پرداخت. همچنین در صورتی که این عارضه به هنگام ابتلا به آلزایمر بروز کند، می تواند روش درمان را با محدودیت های بسیاری مواجه کند.

از تاثیر گذار ترین روش های درمان می توان به ایجاد یک محیط سالم و مثبت اشاره کرد که فرد مبتلا در آن جا احساس امنیت داشته باشد. همچنین اعتبار درمانی می تواند گزینه مناسبی به شمار آید، بدین صورت که در ازای رد توهمات فرد مبتلا، آن ها را بپذیرید تا از بروز ترس و استرس در او جلوگیری شود. این روش به تسریع روند بهبود در ادامه می انجامد.

جهت یابی هم در طی فرایند درمان بسیار اثر گذار است؛ بدین صورت که فرد مراقبت کننده از بیمار، باید هر چند مدت یک بار تغییر موقعیت و زمان را به او یادآوری کند. همچنین دیگر مواردی که در ادامه معرفی کرده ایم، این شرایط را می تواند نحوه درمان را قابل قبول تر کند.

1.  قرص های مهار کننده کولین استراز که در نهایت به تقویت پیام رسان های عصبی در مغز و قضاوت می انجامد.
2. قرص های ضد روان پریشی که برای افراد مبتلا به اسکیزوفرنی بسیار تاثیر گذار است.
3. در صورت آسیب به مغز و سر، بایستی عمل جراحی صورت بگیرد.

منبع : آرگا