شناخت خطرات بیماری متاپلازی روده و نحوه مقابله با آن

بیماری متاپلازی روده عارضه ای است در گوارش و زمانی به وجود می آید که مری به التهاب شدیدی دچار شده باشد. این بیماری بر اثر رفلاکس معده بیش از اندازه در فرد ایجاد می گردد، وقتی که اسید معده بیش از اندازه بالا بیاید و در دفعات زیاد مری را تحت تاثیر قرار دهد، می تواند باعث بروز تغییراتی در مری شود و این مشکل را ایجاد نماید.

بیماری متاپلازی روده چیست؟

متاپلازی روده بیماری می باشد که در طی آن سلول هایی در مری که پوشش آن را تشکیل می دهند، تغییر شکل داده و یا جایگزین می گردند. سلول های جایگزین شده در واقع سلول هایی هستند که دیواره پوششی روده ها را تشکیل می دهند. این مشکل نوعی وضعیت پیش سرطانی می باشد. بیماری متاپلازی روده در کسانی که مشکل برگشت اسید معده و یا بیماری رفلاکس معده به مری را دارند بیشتر دیده می شود، برخی از پزشکان بر این باور هستند که وجود باکتری به اسم هلیکوباکتر پیلوری باعث تغییر در سیستم گوارشی می گردد. همچنین عکس العمل بین باکتری و قسمتی از مواد غذایی موجود در سیستم گوارشی امکان دارد مواد شیمیایی خاصی را ایجاد نماید که باعث تغییر سلول ها می گردد. عوامل خطر آفرین در این بیماری روده ای علاوه بر هلیکوباکتر پیلوری استفاده بالای نمک، کشیدن سیگار، مصرف الکل و ریفلاکس مزمن صفراوی می باشند.

مشکل متاپلازی گوارشی از حیث آسیب شناسی در دو گروه کامل و ناقص رده بندی می گردد، افراد دارای مشکل متاپلازی ناقص با استفاده از روش اندوسکوپی میزان متاپلازی آنها مشخص می شود و دیسپلازی یا آدرنوکارسینوما در آنها بررسی می گردد. پزشکان بر این عقیده هستند که سرطان معده از پیشرفت چند مرحله ای التهاب مزمن، آتروفی معده، متاپلازی روده، دیسپلازی و در آخر سرطان ناشی می گردد. به این سلسله مراتب تغییرات در سرطان معده غالبا ترتیب کورا می گویند.

علائم و نشانه های متاپلازی روده ای

در برخی از افراد دارای مشکلات مختلف ریفلاکس اسید می باشند و یا دارای علائمی در ارتباط با هلیکوباکتر پیلوری می باشند. در حالت کلی مشکل متاپلازی روده بدون علامت می باشد و هیچ نوع علامت قابل مشاهده ای در ارتباط با این بیماری وجود نخواهد داشت. برای بررسی و تشخیص این وضعیت از روش آندوسکوپی یا نمونه برداری استفاده می شود.

دلایل و عوامل خطر زا

دلیل دقیق بروز مشکل متاپلازی روده ای در حال حاضر مشخص نمی باشد، اما همان طور که گفته شد برخی از پزشکان عفونت هلیکوباکتر پیلوری را دلیل بر ایجاد این وضعیت می دانند، ولی در کنار آن عوامل خطر زایی وجود دارند که می توانند خطر بروز این مشکل را بیشتر کنند، در ادامه با این عوامل خطر زا آشنا می شویم:

• هلیکوباکترپیلوری:

ضایعه های پیش سرطانی معده در حد بالایی با عفونت هلیکوباکتر پیلوری در ارتباط هستند. در واقع هلیکوباکترپیلوری در سال ۱۹۹۴ با عنوان عاملی سرطان زا از نوع درجه یک شناخته شده است، بررسی های انجام شده در این مورد نشان داده اند که عفونت هلیکوباکتر پیلوری سبب بیشتر شدن ۲ تا ۳ برابری خطر ابتلا به سرطان معده در افراد می گردد. حدود ۵۰ درصد از موارد ابتلا به سرطان معده در جهان به دلیل عفونت و التهاب ناشی از هلیکوباکتر پیلوری می باشد. باکتری هلیکوباکتر پیلوری به سلول های پوششی معده حمل می شود و سبب تحریک پروتئین هایی می گردد که باعث ایجاد سلول های سرطان زا شده و در نهایت سرطان را ایجاد می کنند. سویه های هلیکوباکتر پیلوری ترکیباتی از بعضی ژن ها را حمل می نمایند که با بالاترین میزان خطر متاپلازی روده ای در ارتباط می باشند.

همچنین عفونت هلیکوباکتر پیلوری با کم خونی ناشی از فقر آهن نیز مرتبط می باشد و در این باره شواهدی موجود است که شاخص های کم خونی فقر آهن با افزایش خطر ابتلا به سرطان معده در ارتباط هستند. التهاب مزمن نشات گرفته از هلیکوبامتر پیلوری باعث بی نظمی هپسیدین و ایجاد کم خونی فقر آهن می گردد. هلیکوباکتر پیلوری در اغلب اشخاص هیچ علامتی را به وجود نمی آورد ولی در بعضی از اشخاص زخم های گوارشی، ورم معده یا سوزش سردل ایجاد می شود.

• اختلالات روماتولوژی:

اختلالات روماتولوژی بخصوصی با عوامل خطر ساز سرطان معده در ارتباط هستند. سندروم شوگرن یکی از این موارد است که به خاطر تاثیری که بر مخاط دارد، سبب افزایش یافتن خطر آتروفی معده و سرطان معده می گردد.

• عوامل ژنتیکی:

در برخی از موارد ژن ها نیز می توانند مسئول متاپلازی روده ای باشند. اشخاصی که سایقه خانوادگی در مشکلات معده و یا حتی سرطان معده داشته باشند نسبت به افراد عادی بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری می باشند.

• سیگار کشیدن:

در بررسی های انجام شده در سال ۲۰۰۴، سازمان بهداشت جهانی اعلام نمود که کشیدن سیگار نقش بسزایی در ایجاد سرطان معده بر عهده دارد. سیگار کشیدن تا اندازه دو برابر بیشتر باعث خطر انتقال وضعیت متاپلازی روده به دیسپلازی یا وضعیت پیش سرطانی معده می گردد. کشیدن سیگار باعثث بروز صدماتی در مری می شود که این صدمات می توانند خطر بیماری متاپلازی روده را که با نام دیسپلازی بارت شهرت دارد، را بیشتر کنند.در تحقیقات انجام شده در این مورد در اروپا مشخص شده است که اشخاصی که به ریفلاکس اسید معده مبتلا هستند و سیگار نیز می کشند نسبت به افراد غیر سیگاری سه برابر بیشتر دچار مری بات می شوند. ترک کردن سیگار می تواند به مقدار بالایی خطر برخی از فرمهای متاپلازی یا سرطان را کمتر نماید.

• ریفلاکس اسید صفرا:

بالا بودن غلظت اسیدهای صفرا که در رژیم های با چربی بالا وجود دارد و یا ریفلاکس اسید اضافه صفرا به معده باعث ایجاد زخم مخاط معده شده و در نهایت استعداد ابتلا به سرطان معده را افزایش می دهد. اسیدهای صفرا به کمک القا استرس اکسیداتیو و همینطور آپوپتوز یا همان مرگ سلولی به شکل غیر مستقیم به دی ان ای صدمه وارد می کنند. هر دو مکانیسم عنوان شده باعث جهش می شود و با گذشت زمان باعث بروز جهش های انتخابی و افزایش خطر ابتلا به سرطان معده خواهند شد.

• رژیم های غذایی:

بر طبق تحقیقات انجام شده توسط موسسه جهانی سرطان بر روی تاثیر رژیم غذایی بر سرطان ها، این نتیجه حاصل شد که مصرف سبزی ها و میوه های تازه از بدن در برابر سرطان معده محافظت کرده و بر عکس آن مصرف بالای نمک و گوشت های حیوانی دوده شده ارتباط بالایی با سرطان معده دارند، استفاده بیش از حد از نمک به دلیل افزایش خطر عفونت هلیکوباکتر پیلوری با ابتلا به سرطان معده در ارتباط می باشد، زیرا سویه های هلیکوباکتر پیلوری برای واکنش التهابی نیاز به محیطی دارند که غلظت بالای نمکی دارد.

انواع گوشت های پردازش شده فست فودی یا نمک سود شده یا دودی شده ارتباط مثبتی با ابتلا به سرطان معده داشته اند. وجود ترکیبات نیتروژنی در افزودنی هایی که به گوشت های فست فودی و پردازش شده اضافه می شوند باعث ایجاد مواد سرطان زا مربوط به سرطان معده می شوند. فولیک اسید عامل تغذیه ای می باشد که امکان دارد شدت عفونت هلیکوباکتر را نشان دهد به همین دلیل استفاده از مکمل های فولیک اسید باعث کمتر شدن امکان ابتلا به التهاب معده و دیسپلازی می شوند.

در ادامه با دیگر عوامل ایجاد کننده دیسپلازی روده ای آشنا می شویم:

• مصرف نمودن الکل
• قرار داشتن در معرض دود دست دوم
• برخی عوامل محیطی
• کمبود ویتامین C در مواد غذایی مصرفی
• بالا رفتن سن خطر ابتلا به سرطان معده را افزایش می دهد.

تشخیص متاپلازی روده

همانطور که اشاره شد بیماری متاپلازی روده معمولا بدون علامت می باشد و در اغلب موارد زمانی تشخیص داده می شود که شخص دچار مشکلات ریفلاکس معده، ورم معده یا کاستریت شده و به پزشک مراجعه می کند. تشخیص این بیماری با استفاده از روش آندوسکوپی صورت می گیرد. پزشک در آندوسکوپی لوله ای را از طریق دهان وارد مجرای گوارشی می نماید و در صورت تشخیص وجود متاپلازی پزشک از سلول های پوششی نمونه برداری یا بیوپسی انجام می دهد.

نمونه برداشتن از مسیر گوارشی نسبت به انجام تست هیلوباکتری پیلوری مقدم تر بوده ولی انجام تست آنتی بادی هلیکوباکتر در بیمارانی که خطر بالایی از عفونت به این باکتری را دارند مناسب تر می باشد. تست آنتی بادی برای پیش بینی ارزش پایینی داشته از این رو تست های غیر تهاجمی مانند تست تنفسی اوره و آزمایش آنتی ژن مدفوع برای هلیکوباکتر مناسب تر هستند. همچنین اگر بیوپسی برای ارزیابی بافت شناسی معده بیمار به دست بیاید، اطلاعاتی وجود نخواهد داشت که مشخص کند آتروفی معده یا زخم معده فعال وجود دارد از این رو علاوه بر ان تست آنتی ژن نیز باید انجام شود.

درمان بیماری

بر طبق تحقیقات انجام شده سرطان معده دومین عامل مرگ و میر حاصل از سرطان در جهان می باشد. متاپلازی روده ای ضایعه ای پیش سرطانی می باشد که خطر ابتلا به سرطان معده را تا ۶ برابر بیشتر می کند، به عبارتی غربالگری و ابزارهای پیشگیری کننده برای این مشکل ضروری می باشند. انجام اقدامات پیگیری در رابطه با ضایعات پیش سرطانی به منظور اطمینان از رشد سلول های سرطانی و تشخیص هر چه زودتر آن قسمت مهمی از برنامه پیشگیری می باشد.

تحقیقات دقیق و مشخصی به منظور ثابت نمودن این موضوع که سبک زندگی بر درمان متاپلازی روده ای تاثیر گذار می باشد، وجود ندارد. البته در این مورد درمان پیشگیرانه می تواند تا حدودی باعث تغیییر وضعیت شود، به ویژه تغییر رژیم غذایی به منظور کاهش اسید معده. داشتن رژیم غذایی مناسب باعث پیشگیری از پیشرفت متاپلازی روده ای به سمت سرطان معده می شود، زیرا ریفلاکس اسید مزمن و بیماری هایی مانند سوزش سر دل امکان دارد خطر سلول های غیر طبیعی در سرطانی شدن معده را افزایش می دهند.

درمان بیماری بیشتر بر اساس علائم و درمان هلیکوباکتر پیلوری می باشد که به کمتر شدن خطر متاپلازی روده ای کمک می نماید. اگر در فرد مبتلا به متاپلاری روده ای هلیکوباکتر مثبت شود، آنتی بیوتیک ها برای درمان و ریشه کنی هلیکوباکتر ها استفاده می شوند. درمان با آنتی بیوتیک ها حدود ۱۴ روز به طول می انجامد، برخی از این داروها شامل موارد زیر می شوند:

• آموکسی سیلین
• مترونیدازول
• کلاریترومایسین
• تتراسایکلین

درمان های دیگری که به منظور متاپلازی صورت می گیرد، شامل داروهای کاهش دهنده اسید معده و مری و کاهش التهاب بافت ها می شود که به خاطر اسید بالای معده می باشد که در دوره ای طولانی ایجاد می شود. برخی از داروهای بدن نسخه برای کاهش اسید معده شامل موارد زیر می شوند:

• پیتوبیسمول یا بیسموت سایسالیسیلات
• پریلوزک یا امپرازول

رژیم غذایی مناسب برای متاپلازی روده

تغییر در رژیم غذایی برای بیماران مبتلا به بیماری متاپلازی روده تا حدودی باعث پایین آمدن خطر این بیماری می شود و همچنین می تواند باعث کاهش رشد هلیکوباکتر پیلوری شود. برخی از این رژیم ها شامل موارد زیر می شوند:

• رژیم غذایی ملایم و کم مزه، یک رژیم بدن ادویه و با چربی و روغن کم
• رژیمی با فیبر بالا و غذاهای کامل، رژیمی غنی از سبزیجات بدون غذاهای پردازشی و غذاهای چرب و غذاهای قندی
• رژیمی با سبزی و میوه تازه و مغزهایی خوراکی
• رژیم با غلات کامل در عوض مصرف غذاهای ساخته شده از ارد سفید
• رژیم های غذایی کم نمک باعث کاهش خطر سرطان معده می شود.

مواد غذایی مناسب برای بیماران متاپلازی روده:

• سیب به همراه پوست
• زرد آلو
• آرتیشو، کیل و فلفل دلمه ای
• موز
• چغندر
• تمشک و توت
• بروکلی
• گیلاس، کاکائو و شکلات تلخ
• سیر
• انگور
• چای سبز
• گیاهان معطر
• تربچه و پیازچه
• انبه
• مغزهای خوراکی
• پیاز
• هلو
• گوجه
• غلات کامل

مواد غذایی که بیماران باید از آن دوری کنند:

• سس باربیکیو و سس کچاپ و برخی از سس های سالاد بسته بندی شده
• زیتون
• انواع ترشی
• گوشت های فرآوری شده
• چیپس های نمکی
• کلم شور
• برخی از پنیرها
• سویا سس

پیشگیری

بهترین روش برای جلوگیری از پیشرفت متاپلازی روده داشتن رژیم های غذایی مناسب می باشد، تغییر در سبک زندگی و مصرف غذاهای مفید برای معده می تواند تا حد زیادی از ابتلا به متاپلازی و سرطان جلوگیری می نماید. همچنین مصرف ویتامین C یا همان اسید اسکوربیک باعث کاهش خطر عفونت هلیکوباکتر پیلاری خواهد شد.

منبع : آرگا