دانستنی های جالب درباره منظومه شمسی و آشنایی با سیارات آن

طبق مطالعات صورت گرفته حدود چهار و نیم میلیارد سال پیش هنگامی که یک ابر گازی گرد و غباری که در فضا آشفته شده بودند، منظومه شمسی را در اثر انفجار یک ابرنواختر تشکیل دادند. انفجار این ابرنواخترها امواجی را در فضا به وجود آورد که ابر گازی و گرد و غبار را تحت فشار قرار داد. قابل ذکر است که فشرده شدن ابرها موجب فروریزش آنها می شد، به طوری که گرانش گاز گرد و غبار را به هم چسباند و یک سحابی خورشیدی تشکیل داد.

چگونگی پیدایش منظومه شمسی

در ادامه این فرآیند ابر شروع به چرخیدن کرد و سرانجام در زمان معین فروریخت. در پس این ماجرا در مرکز ابر داغ تر می باشد، و چگالی آن نسبت به بقیه بیشتر است که گاز و گرد و غباری تشکیل داده است. این دیسک که مرکزش داغ و لبه های آن سرد بود، نازک تر و نزدیک تر شد و ذرات کوچک تر با یک  دیگر توده‌های ساختند، که با چسبیدن این توده های کوچک به یکدیگر برخی توده‌های بزرگ تر ساخته شدند. در سرانجام این اتفاقات سیارات و ماه ها را تشکیل دادند، همچنین قابل ذکر است که مواد یخی مناطق بیرونی دیسک با مواد سنگ سیارات غول پیکر محل مشتری را به وجود آوردند. در نهایت این مرکز ابر به اندازه ای گرم می شد که تبدیل به ستاره ای به نام خورشید شد.

اگرچه که نظریه سحابی به طور گسترده مورد قبول محققان و ستاره شناسان قرار گرفته است، اما هنوز هم مشکلاتی وجود دارد که دانشمندان توانستند آن را توضیح دهند. یکی از این مشکلات انحراف محوری سیارات می باشد، این مشکلات بیان می‌کند که همه سیاه روی دایره البروج واقع شده اند. با این حال دلیل اختلاف زیاد در انحراف محوری سیارات داخلی و خارجی مشخص نمی‌باشد. امیدوار است با پیشرفت فناوری و بررسی و مطالعه سیارات فراخورشیدی دانشمندان در درستی این نظریه سحابی و خود دچار شک و شبهه نشوند. همچنین قابل ذکر است که ستاره شناسان برخی از این مشکلات را حل کرده اند اما به طور کامل توانستند به همه پرسش و پاسخ بدهند.

چگونگی کشف منظومه خورشیدی

طراحی که آندریاس سلاریوس از منظومه شمسی در کتاب هارمونیا ماکرو کاسمیکا گفته شده، برای دوره های طولانی بشر اطلاع یا شناختی از وجود منظومه خورشیدی نداشته است. در این رابطه قابل به ذکر است، که بیشتر مردم تا قرون وسطا باور داشتند که زمین ثابت و مرکز گیتی بوده و با اجسام روحانی یا الهی متحرک در آسمان فرق می کند. در این زمان که فیلسوف یونانی باستان وجود و خورشید مرکزی در جهان را حدی زده بود، می توان گفت نخستین کسی بود که با استفاده از ریاضیات نظریه خورشید مرکزی را به جهانیان ارائه داد.

همچنین در این رابطه گفتنی است که گالیلئو گالیله در سده ۱۷ میلادی کشف کرد که خورشید دارای لکه های خورشیدی بسیاری می باشد و مشتری چهار قمر در اطراف خود دارا است. همچنین کریستیان هویگنس با کشف تیتان و شکل حلقه های زحل اکتشافات گالیله را ادامه داد. در سال ۱۷۰۵ ادموند هالی متوجه شد که یک دنباله دار هر ۷۵ و ۷۶ سال تکرار می شود. با این حال می‌توان گفت که این اولین مدرکی بود که نشان می‌داد جرم دیگری هم به جز سیارات به دور خورشید می گردند. قابل به ذکر می باشد که در همان دوران سال ۱۷۰۴ بود که اصطلاح منظومه شمسی برای اولین بار در زبان انگلیسی استفاده شد.

می‌توان گفت فریدریش بسل در سال ۱۸۳۸ با موفقیت یک اختلاف نظر ستاره تغییر ظاهری در موقعیت یک ستاره که به دلیل حرکت زمین به دور خورشید ایجاد کرده بود، را  اندازه گیری و به این ترتیب که نخستین مدرک مستقیم و تجربه نظریه خورشید مرکزی فراهم آمد.

موقعیت این منظومه در فضا

در بیان موقعیت منظومه شمسی در فضا می توان گفت که در برابر میان ستاره محلی، حباب محلی، بازوی شکارچی و کهکشان راه شیری واقع شده است. در این رابطه ستاره شناسان دریافته اند  که کهکشان راه شیری در واقع دیسک کهکشان می باشد و یک سحابی گسترده یا مجموعه ستارگان نمی باشد. کهکشان راه شیری کهکشان مارپیچی میله‌ای می باشد که قطر آن حدود ۱۰۰ هزار سال نوری پنداشت شده است که ۱۰۰ تا ۴۰۰ میلیارد ستاره دارا می باش. منظومه خورشیدی در حدود ۲۵ هزار سال نوری از مرکز و کنار کهکشان ها فاصله دارد در این رابطه دانشمندان به تازگی متوجه شدند که کهکشان راه شیری احتمالاً دارای دو بازوی مارپیچی بزرگ و چندین بازو کوچکتر می باشد. گفتنی است که منظومه شمسی در میان دو بازو بزرگ و در بازوی دیگر به نام بازوی شکارچی قرار گرفته است.

درباره سرعت خورشید در منظومه شمسی می توان عدد ۲۲۰ کیلومتر را بیان کرد، و گردش خورشید پیرامون ۲۲۵ میلیون سال طول می کش. قابل به ذکر است که این مدت زمان یک سال کهکشانی نامیده می شود.همچنین گفتنی است که بازپسین باری که منظومه خورشیدی در این موقعیت بود، دایناسورها بر روی زمین زندگی می کردند.

ساختار منظومه خورشیدی

ترتیب و چینش سیارات و اجسام دیگر که در منظومه شمسی قرار دارد به نحوه شکل گیری منظومه شمسی بستگی دارد، از آنجا که در مجاورت خورشید و در آغاز تشکیل منظومه شمسی، تنها مواد سنگی در برابر گرما مقاومت داشتند، از این رو ۴ سیاره اول (عطارد، زهره، زمین و مریخ) به شکل سیاراتی سنگی کوچک با سطح جامد و صخره ای به وجود آمده اند.

بنابراین موادی که به شکل یخ، مایع و یا گاز قابل مشاهده هستند، در مناطقی بیرون از منظومه شمسی به وجود آمده اند، نیروی جاذبه موجب می شود تا این مواد کنار یکدیگر قرار گرفته و تشکیل غول های گازی زحل، مشتری و ابر سیارات یخی اورانوس و نپتون را دهند.

آشنایی با سیاره های منظومه خورشیدی

همانطور که می‌دانید منظومه خورشیدی مجموعه ای از خورشید و ستاره و اجرام آسمانی دیگر می‌باشد. سیاره ما زمین هم در این موقعیت به عنوان سومین سیاره قرار دارد. در ادامه این مطلب با همسایه های سیاره زمین و منظومه شمسی آشنا خواهید شد.

• سیاره عطارد

سیاره عطارد از نزدیکترین سیاره ها به خوش و در عین حال کوچکترین سیاره منظومه خورشیدی می باشد. این سیاره در مدت زمان تنها ۸۸ می‌تواند به دور خورشید بچرخد، این سیاره که لقب سریع‌ترین سیاره را به خود اختصاص داده است در گردش به دور خود بسیار تنبل می باشد. زیرا هر شبانه روز در عطارد ۵۸ روز زمینی به حساب می آید. یعنی یک سال ما برابر یک روز و نیم می باشد. این سیاره که در حدود ۱۴ قرن قبل از میلاد کشف شد میانگین تغییر دمای بسیار متفاوتی را دارا بود است و با توجه به جهت قرار گیری و تعامل با خورشید واکنش سریع را نشان می دهد. به این صورت که دمای آن در گرم ترین حالت ممکن ۴۲۷ درجه و در بدترین حالت در ۱۷۳ درجه منفی سانتی گراد قرار دارد. همچنین قابل ذکر است که این سریال فاقد قمر می باشد.

• سیاره زهره

دومین سیاره از نظر فاصله با خورشید در منظومه خورشیدی زهره یا ناهید نام دارد. سیاره زهره نزدیکترین سیاره به زمین می باشد که می توان در ابتدا غروب درست هنگامی که خورشید غروب می‌کند، در آسمان چشم غیرمسلح مشاهده کرد. زیبایی خیره کننده این شعله فروزان در آسمان به گونه ای است که انگار خورشید از دیگر سوی آسمان سر در آورده و همزمان با غروب خورشید طلوع می کند. مردمان روم باستان نام سیاره ونوس یعنی الهه عشق و زیبایی برگزیده اند.

در این رابطه قابل ذکر است که اتمسفر سیاره زهره بسیار ضخیم تر است و گردش آن بدور خورشید ۲۲۵ روز زمینی طول می کشد. نکته جالب درباره سیاره ناهید حرکت آن به دور خودش می باشد، روزهای زهره از سال آن طولانی تر می باشد. به این صورت که هر شبانه روز در زهره ۲۴۳ روز زمینی به طول می‌انجامد، یعنی ۱۸ روز بیشتر از یک سال آن. از ویژگی‌های زهره داغ بودن آن و چهره زرد رنگ آن در آسمان می باشد که گویی به خاطر دمای بسیار بالا التهاب آن است. دمای سطح زهره به ۴۶۲ درجه سانتی‌گراد می‌رسد که این به معنای آتش است.

• سیاره زمین

سیاره زمین که دارای سن چهار و نیم میلیارد سال می باشد به عنوان خانه مردمان جهان ما شناخته شده است. زمین که سومین سیاره منظومه خورشیدی است با دارا بودن بهترین بافت شهری در کل منظومه خورشیدی می باشد. فاصله مناسب زمین با خورشید، مدار چرخشی مناسب، دمای متعادل و طول مناسب شب و دنیای مناسب برای زندگی را پدید آورده است، که این حیات را میلیاردها سال می باشد که به طول انجامیده است.

همچنین قابل ذکر است که زمین اولین سیاره دارای قمر در مدار خورشید منظومه خورشیدی می باشد، و بسیار بیشینه هیچ قمری ندارند. در طول شبانه‌روز در زمان ۲۴ ساعت و در این فاصله زمین به دور خود نیز می گردد، مدت زمان چرخش زمین به دور خورشید ۳۶۵ روزه زمینی است.

• سیاره مریخ

مریخ را در اصطلاح دیگر بهرام نیز می گویند. محققان همواره تصور می‌کرد که می‌توانند مریخ را محلی برای حیات کنند به همین لحاظ کاوشگران بسیاری را برای مطالعه و تحقیق به آنجا فرستاده است. با این حال هنوز نشانه از حیات در آن به خوبی پیدا نشده و برخی دانشمندان معتقدند که در گذشته های دور دارای حیاط و تمدن بوده است. هم اکنون عمر این حیاط رو به پایان است، با این حال دانشمندان ناسا در حال آماده‌سازی مقدمات سفر بشر به این سیاره در دهه سوم قرن ۲۱ میلادی هستند. سیاره مریخ دومین قله بلند منظومه خورشیدی را در خود جای داده است، از قله های آتشفشان فعال نیز می باشد. علاوه بر دارا بودن بلندترین قله عمیق ترین دره ها را نیز دارد، این سیاره سرخ و تراکم بالا اکسید آهن بر سطح آن به این رنگ درآمده است.

قابل ذکر است که طول هر روز مریخ چیزی در حدود ۲۸ ساعت زمین و هر سال آن چیزی برابر با ۷۰۰ روز می باشد. سیاره مریخ از ۱۵۰۰ سال قبل از میلاد کشف شد، دارای دو قمر زشت و بدترکیب به نامهای فوبوس و دیموس می باشد.

• سیاره مشتری

مشتری در اصطلاح دیگر هرمز نام گرفته است که یک غول پرحجم در منظومه خورشیدی می باشد. این سیاره بعد از ماه و زهره سومین درخشان در آسمان می باشد و همچنین دارای نور کافی برای سایه انداختن بر روی زمین است. مشتری چیزی در حدود ۱۳۰۰ برابر زمین هم دارد که منزلگاه طوفان عظیمی است. از طوفان های معروف آن مث توان به لکه های قرمز به سطح سیاره مشتری اشاره کرد، که خودنمایی بسیاری می کند و چشم مشتری معروف است. همچنین قابل ذکر است که این سیاره از قویترین مدار گرانشی منظومه خورشیدی برخوردار است.

مشتری از دیگر سیاره های سریع  است که طول هر روز آن برابر با ۱۲ ساعت زمینی و سرعت گردش آن به پور خورشید ۱۲ سال زمینی است. این سیاره بیش از ۱۰۰ قم را که ۶۹ تا آن ثبت رسمی است، دارا می باشد و همچنین تعدادی حلقه به دور خود دارد.

• سیاره زحل

سیاره زحل در نام دیگر کیوان، سیاره ای زیبا از جنس گاز از به دلیل دارا بودن حلقه در اطراف آن بسیار مشهور و محبوب می باشد. حلقه های زحل اغلب از جنس یخ و گرد و غبار می باشد. این سیاره غول پیکر و زیبا ۶۲ قمر رسمی است که یکی از قمرهای این سیاره به قدری بزرگ است که اتمسفر مخصوص به خود را دارا می‌باشد. همچنین زحل در برابر مشتری از سرعت بسیار بالاتری برخوردار است و در هر ۱۰ ساعت زمین به دور خود می‌چرخد. مدت زمان گردش زمین به دور خورشید نیز ۲۹ سال زمینی است. گفتنی است که این سیاره زیبا ۸۰۰ سال قبل از میلاد کشف شده است.

خوب است بدانید که فضاپیمای کاسینی سال ها به دور  مدار زحل چرخید و در نهایت اطلاعات بسیاری از اعمال آن ها، حلقه‌ها، وضعیت آب و هوای و جو آن برای ما ارسال کرد.

منبع : آرگا