مراحل زایمان طبیعی و آنچه برای خانم های باردار اتفاق می افتد

   زایمان یک موضوع کاملا طبیعی و منحصر به فرد می باشد و زنان ممکن است تجربیات کاملا متفاوت در هر زایمان داشته باشند. زایمان با توجه به برخی از فعالیت ها و تغییرات منظم و طبیعی به خودی خود شروع شده و انجام می گیرد. برای آشنایی با چگونگی زایمان طبیعی در این مطلب همراه ما باشید.

آشنایی با مراحل زایمان طبیعی

تولد کودک بعد از نه ماه انتظار نزدیک می شود. داشتن اطلاعات در مورد درد زایمان و شروع زایمان و مراحل زایمان طبیعی باعث می شود تا مادران آرامش کافی در این مورد را داشته باشند. هیچ فرد و یا پزشکی نمی تواند زمان دقیق زایمان را پیش بینی نماید و زمان آغاز دردهای زایمان به طور دقیق معلوم نیست. تاریخی که پزشک متخصص برای مادر باردار مشخص می کند تقریبی بوده و در برخی موارد ممکن است درد زایمان سه هفته قبل از تاریخ تعیین شده و یا دو هفته بعد از آن باشد که کاملا طبیعی است. در این مطلب قصد داریم تا مادران باردار را با مراحل زایمان طبیعی آشنا سازیم پس همراه ما باشید.

علائم شروع زایمان طبیعی

زایمان طبیعی دارای علائم و نشانه های زیر می باشد:

• دردهای زیر شکم و یا کمر که در ابتدا کم بوده و سپس با گذشت زمان درد بیشتر با فاصله های کمتر خواهد شد.
• داشتن ترشحات خونی از واژن یا مهبل
• آبریزش از واژن یا مهبل

مراحل زایمان

مراحل زایمان طبیعی در حالت کلی به سه دسته تقسیم می شود:

• مرحله اول: این مرحله از زمان شروع دردهای زایمانی تا باز شدن کامل دهانه رحم را شامل می شود.
• مرحله دوم: این مرحله از باز شدن دهانه رحم تا خروج نوزاد را شامل می شود.
• مرحله سوم: از خروج نوزاد تا خروج جفت می باشد.

مرحله اول زایمان

مرحله اول از مراحل زایمان طبیعی شامل سه قسمت دردهای ابتدایی، دردهای فعال و مرحله انتقالی می شود. مرحله اولیه زایمان حدود ۱۴ تا ۱۲ ساعت برای بارداری اول و ۵ تا ۶ ساعت برای مادرانی که قبلا زایمان را تجربه کرده اند طول می کشد. انقباضات رحمی و نیروی آن باعث می شود تا دهانه رحم شروع به باز شدن نماید و میزان باز شدن دهانه رحم با سانتی متر بیان خواهد شد که در معاینات داخلی به کمک دو انگشت انجام می گیرد. دهانه رحم به طور کامل تا ۱۰ سانتی متر باز خواهد شد.

دردهای ابتدایی: این دردها با شروع انقباضات واقعی زایمانی تا زمان باز شدن دهانه رحم تا ۴ سانتی متر اتفاق می افتد. دهانه رحم کم کم شروع به باز شدن می کند و نازک می شود، بین تمام مراحل این مرحله قابل تحمل تر می باشد. در حالت کلی دردهای ابتدایی حدود ۶ ساعت به طول می انجامد و بیشتر خانم ها ترجیح می دهند تا این زمان را در منزل سپری نمایند. باز شدن دهانه رحم در این مرحله به کندی پیش می رود.

دردهای فعال: این دردها زمانی شروع می شود که دهانه رحم ۴ سانت باز شده باشد و تا وقتی به ۷ سانت برسد ادامه دارد. در این مرحله انقباض ها قوی تر و با دفعات بیشتری انجام می شوند و کم کم بر تعدادشان افزوده خواهد شد، مثلا در هر دو دقیقه ممکن است یک انقباض ۶۰ ثانیه ای رخ دهد. مادر در این مرحله احساس گرمی دارد و دهانش خشک می شود و خستگی و کمر درد همراه او می شود. طی اتین مرحله بابید مرتبا تغییر وضعیت داد و رو به پشت نخوابید. در طول شروع دردها مرتبا باید ادرار کرد (هر ساعت یکبار) و حدالامکان حوله ای گرم به کمر بسته شود. برای رهایی از حس گرما می توانید صورت و دستهایتان را بشویید و نفس های عمیق بکشید.

مرحله انتقالی: وقتی که دهانه رحم ۸ سانت باز شود و تا زمانیکه به ۱۰ سانتی متری برسد در این مرحله قرار دارید. از نظر اکثر خانم ها این مرحله درناک ترین مرحله از زایمان است که بسیار کوتاه تر از سایر مراحل می باشد و حدود ۲۰ تا ۹۰ دقیقه طول خواهد کشید. در این دوره مادر حس می کند که مدفوع دارد که نشان دهنده این است که جنین به روده راست مادر در حال فراش وارد کردن میباشد و زمان زایمان نزدیک است. از دیگر علائم این مرحله تحریک پذیری، دیدن خون، لرز، تهوع و استفراق، گرفتگی پا و تعریق است که برخی ممکن است اصلا هیچکدام را نداشته باشند. باید طی این مراحل زایمان طبیعی بدن خود را شل نموده و نفس های سریعتری بکشید، در صورتی که حس گیجی به سراغتان آمد باید داخل دستهای بسته خود نفس بکشید و دائما تغییر وضعیت دهید و در صورت لزوم ایرادی ندارد که سر و صدا کنید.

به یکباره حس کاملا متفاوتی به مادر دست می دهد و فشار زیادی در لگن احساس می شود و مادر باردار حس غیر قابل کنترل زور زدن را خواهد داشت. حال اگر دهانه رحم به ۱۰ سانت نرسیده باشد نباید زور بزنید زیرا باعث صدمه به دهانه رحم خواهد شد.

مرحله دوم زایمان

در مرحله دوم از مراحل زایمان طبیعی مادر به اتاق زایمان برده می شود و روی تخت زایمان قرار می گیرد. تخت زایمان شبیه به صندلی بزرگ است و بلند می باشد که دو پایه در انتهای آن برای قرار دادن پاها وجود دارد. ناحیه تناسلی با ماده ضد عفونی کننده شست و شو داده می شود و روی پاها و شکم پارچه های استریل تمیز پهن می شود.در این مرحله دهانه رحم به ۱۰ سانتی متر رسیده و ماما یا پزشک از خان باردار می خواد که به سمت پایین زور بزند البته همانطور که گفتیم این حی ناخودآگاه به مادر انتقال می یابد. زور زدن خوب است که با یک بازدم آهسته باشد، و نباید بیشتر از ۵ تا ۶ ثانیه نفس حبس شود. حال اگر بهد از ۳۰ دقیقه پیشرفتی حاصل نشود و جنین به سمت پایین نیامده باشد به صورت سرپا نشستن می تواند در این مورد کمک کننده باشد. نزول جنین در مجرای زایمانی با کمک فشارهای مادر و انقباض های ماهیچه های شکمی و دیافراگم انجام می گیرد. مجرای زایمانی بیشتر از ۱۰ سانت نمی باشد اما در برخی موارد ممکن است ۲۰ دقیقه تا ۲ ساعت به طول بیانجامد. زمانی که سر جنین کاملا پایین آمد به پرینه مادر فشار وارد خواهد شد و اپیزیاتومی می تواند انجام شود. آخرین انقباض قبل از زایمان سر، باعث ایجاد یک سوزش و کشیدگی در مادر می شود. بعد از خروج سر، یکی از شانه ها و سپس شانه دیگر خارج می شود و بلافاصله با خروج شانه دوم باقی بدن خارج می شود. مهمترین قسمت زایمان خروج سر است که باعث ایجاد دردهای بیشتری می شود و بقیه بدن به راحتی لیز می خورد و بیرون می آید.

در این مرحله دهان و بینی نوزاد فورا تمیز می شود و مادر برای اولین بار صدای گریه نوزاد را می شنود که مطمئنا هیجان انگیز ترین مرحله از مراحل زایمان طبیعی می باشد. در این مرحله هنوز نوزاد از طریق بند ناف به مادر متصل است، حال ماما یا پزشک بند ناف را در دست می گیرد و زمانی که ضربان آن کامل شد در ابتدا با دو پنس بند را می بندد و بعد آن را قطع می کند. در نهایت با یک گیره پلاستیکی بند نام در ۲ تا ۳ سانتی متری بدن نوزاد بسته می شود و اضافه آن چیده می شود. تمام خستگی ها و دردهایی که مادر کشیده است با تولد نوزاد تقریبا از بین رفته و حس آرامش به مادر منتقل می شود. مادر با دیدن نوزادش تمام سختی ها و دردها را به سرعت فراموش خواهد کرد. درد زایمان طبیعی در برخی حالات مثل یک دندان درد ساده است اما طوری از آن یاد می شود که وحشت مادران جوان را بر می انگیزد.

فورسپس و واکیوم (زایمان به کمک دستگاه)

در برخی موارد با پیشرفت دردهای زایمان و پیشرفت خوب مراحل ممکن است در آخر خروج جنین با مشکلاتی مواجه شود و یا به دلیل فشار به جنین حالت اضطراری ایجاد شود. در اینصورت پزشک نیاز به استفاده از روشی برای خروج سریع جنین دارد. پزشک یا ماما در برخی موارد اضطراری از فورسپس یا واکیوم استفاده می کنند که شاید به مراتب از سزارین بهتر باشد. استفاده از این روش ها وقتی امکان پذیر است که شرایط استفاده از دستگاه ها فراهم باشد که تشخیص آن بر عهده پزشک متخصص می باشد. مهمترین موضوع در به کارگیری این دو وسیله این است که در کنار آن باید شرایط سزارین اورژانسی نیز مهیا شود تا در صورت نگرفتن نتیجه از دستگاه ها، مادر سریعا تحت عمل جراحی قرار گیرد. درصد موفقیت فورسپس بیشتر از وکیوم می باشد و در روش وکیوم امکان ضربه به پوست سر جنین بیشتر می باشد. پزشک مورد اعتماد و متخصص مطمئنا تصمیم درست را در رابطه با استفاده از دستگاه ها خواهد گرفت و شما باید به او اطمینان داشته باشید.

مرحله سوم از زایمان طبیعی

مرحله بعد از مراحل زایمان طبیعی خروج جفت از رحم است. جفت عضوی است که در طی بارداری به دیواره رحم متصل بوده و با بند ناف به جنین وصل می باشد. جفت مسئولیت تغذیه و اکسیژن رسانی به جنین و دفع ضایعات را به عهده دارد. بعد از تولد نوزاد، انقباضات رحمی تمام می شود و مادر می تواند بعد از آن همه فعالیت استراحت نماید. اما بعد از چند دقیقه رخم دوباره منقبض خواهد شد و این انقباض ها باعث جدا شدن جفت از دهانه رحم می شود و آن را به بیرون می فرستد. خروج جفت از رحم با مقداری خون همراه است. در ادامه با خروج جفت ماما یا پزشک در صورت لزوم شروع به ترمیم اپیزیاتومی می نماید که بخیه ها از نوع قابل جذب بوده و حدود ۱۵ تا ۲۰ روز بعد ناپدید می شوند. نوزاد کاملا مورد بررسی قرار گرفته و به مادر تحویل داده می شود. در این مرحله بهتر است که به نوزاد خیلی زود شیر داده شود. دادن شیر مادر به نوزاد باعث برقراریی ارتباط عاطفی بین نوزاد و مادر شده و باعث می شود تا جریان شیر سریعتر برقرار شود و همچنین رحم سریعتر به وضعیت اولیه خود باز گردد که این موضوع به دلیل مکیدن پستان و ترشح هورمون ها می باشد. و اینگونه است که مراحل زایمان طبیعی به اتمام می رسد.

در نهایت مادر تا دو ساعت در زایشگاه خواهد ماند تا ماما یا پرستار خونریزی رحمی او را کنترل نمایند و در صورت نبود مشکل و منقبض شدن رحم به بخش منتقل می شود.

مراقبت های بعد از زایمان

مدت زمان مرخص شدن در زایمان طبیعی ۲۴ ساعت پس از زایمان و در سزارین ۷۲ ساعت می باشد. شش هفته پس از زایمان دوره نقاهت یا نفاس است و در این مدت مادر باید در روز دهم و در روز چهلم بعد از زایمان به مراکز بهداشتی مراجعه کند تا هم کودک و هم خود او مورد بررسی قرار گیرند.

نشانه های خطر بعد از زایمان

بعد از زایمان در صورت بروز هر یک از موارد زیر با پزشک خود مشورت کنید:

• تب و لرز
• خونریزی بیشتر از حد معمول و بیش از دوره قاعدگی و یا طولانی شدن لکه بینی یا خونریزی بیش از ده روز
• درد و تورم در قسمت بخیه ها
• درد، قرمزی یا تورم در پستان ها
• لمس توده یا درد یا ورم و یا خروج ترشحات چرکی در قسمت بخیه
• خروج ترشحات چرکی و بدبو از مبهل
• درد زیر دل یا ساق پا
• بی اختیاری در دفع ادرار یا مدفوع و یا وجود درد یا سوزش در ادرار کردن و تکرر ادرار
• افسردگی شدید
• سرگیجه و رنگ پریدگی

مزایای زایمان طبیعی بر سزارین

• سزارین از لحاظ پزشکی نوعی عمل جراحی بزرگ به حساب می آید و مثل دیگر عمل های جراحی به بیهوشی قبل از عمل نیاز دارد.
• مشکلاتی مثل خطر ابتلا به خونریزی، عفونت، احتمال نیاز به انتقال خون و خطرات ناشی از بیهوشی در زنان سزارین شده بیشتر از زایمان طبیعی می باشد.
• مدت زمان بستری شدن در سزارین بیشتر از زمان زایمان طبیعی می باشد.
• مادرانی که به روش طبیعی زایمان کرده اند در رابطه با موضوع شیر دهی و دادن آغوز به نوزاد خود موفق تر می باشند. چون مادران در زایمان طبیعی بلافاصله نوزاد خود را در آغوش گرفته و به او شیر می دهند و در این مورد از همان اول رابطه عاطفی بین مادر و نوزاد شکل خواهد گرفت، این در حالی است که در سزارین نوزادان تا چند ساعت از آغوش مادر به دور می مانند.

• زایمان طبیعی اقتصادی تر از سزارین بوده و به نفع خانواده و جامعه خواهد بود.
• در زایمان طبیعی خانم ها زودتر به تناسب اندام خود رسیده و می توانند ورزش کنند.
• دوره نقاهت زایمان طبیعی کوتاهتر از سزارین می باشد. درد زایمان طبیعی با به دنیا آمدن نوزاد تمام خواهد شد اما در سزارین اینگونه نیست و مادر مدت بیشتری درد خواهد کشید.

منبع : آرگا