امروزه حدود ده تا پانزده درصد زوج ها نابارور هستند که می توانند از روش های کمک باروری که در اصطلاح علمی به آن ها Assisted Reproductive Techniques می گویند استفاده کنند که در حقیقت انواع مختلفی از روش های ناباروری وجود دارد که با توجه به نیاز های مخصوص زوج ها می توان روش مناسبی را جهت درمان ناباروری به آن پیشنهاد داد که یکی از این روش ها ICSI می باشد.
میکرواینجکش و همه چیز درباره آن
در میکرواینجکش یک اسپرم به صورت مستقیم داخل تخمک تزریق شده و مدت معینی در دستگاه انکوباتور کشت داده می شود تا در نتیجه لقاح، تشکیل جنین و تقسیم سلولی صورت بگیرد و تا زمانی که اسپرم وجود دارد حتی به تعداد کم، باروری امکان پذیر است.
میکرواینجکش و آی وی اف مانند IUI از روش‌های کمک باروری هستند اما بر خلاف آی یو دی که در آن اسپرم مرد توسط لوله ای وارد رحم خانم می شوند در این دو روش تخمک و اسپرم خارج از بدن و در محیط آزمایشگاه با هم ترکیب شده که بعد از لقاح در داخل رحم قرار داده می شود که نحوه لقاح یافتن IVF و ICSI با یکدیگر تفاوت دارد، به این شکل که در آی وی اف اسپرم در معرض تخمک قرار گرفته می شود تا خودش وارد تخمک شود اما در روش میکرواینجکش با یک سوزن مخصوص اسپرم وارد تخمک می شود.
بررسی مراحل ICSI
به طور کلی می توان عمل میکرواینجکش را به پنج مرحله تقسیم کرد که عبارتند از :
۱. تحریک تخمک گذاری
فولیکول ها کیسه های پر از مایعی در تخمدان هستند که در آن تخمک رشد کرده و بالغ می شود که تجویز داروهای محرک تخمک گذاری سبب رشد تعداد زیادی فولیکول دارای تخمک در تخمدان های بیمار می شود که در وضعیت طبیعی در هر سیکل قاعدگی تعدادی از فولیکول های تخمدان رشد کرده اما فقط یکی از فولیکول ها به مرحله بلوغ می رسد و در نتیجه از تخمدان در مرحله تخمک گذاری جدا می شود و مابقی در این مسیر از بین می روند.
با تجویز داروهای باروری تعداد زیادی از فولیکول های تخمدان رشد کرده و به بلوغ نهایی می رسند در نتیجه برای جمع آوری تعداد تخمک بیشتر زمینه مناسبی فراهم می آید و در نهایت شانس باروری افزایش پیدا می کند که به منظور تحریک تخمدان از هورمون تحریک کننده فولیکولی استفاده می شود که به شکل دارو تزریقی یا خوراکی به بیمار داده می شود تا در تخمدان چند فولیکول بالغ شوند.
در پروتکل های مختلفی، داروهای تحریک تخمک گذاری به بیمار داده می شود که بسته به سن و وضعیت بیمار متفاوت است و ممکن است در ترکیب با هم و یا به تنهایی استفاده شود که در اکثر موارد این دارو ها طی یک دوره ده تا چهارده روزه داده می شود که این دارو ها شامل : سوپرفکت، گنادوتردپین انسانی (HMG)، هورمون محرک فولیکول (FSH)، هورمون آزادکننده گنادوتروپین (GnRH) و گنادوتروپین جفتی انسان (HCG) می باشد که بر اساس برنامه درمانی داروهای تخمک گذاری اغلب از روز اول تا سوم سیکل قاعدگی شروع شده و از روز ششم با استفاده از سونوگرافی سریال و آزمایش خون روزانه به شناسایی فولیکول های بالغ اقدام می کنند و در نتیجه به منظور رسیدگی کامل تخمک و رها شدن آن ها، هورمونی به نام HCG تزریق می شود که پس از ۳۶ تا ۳۸ ساعت بعد از تزریق این هورمون، عمل تخمک گذاری رخ می دهد و این امر به تیم تخصصی آی وی اف این اجازه را می دهد که وقت مناسب کشیدن یا آسپیراسیون تخمک (عمل پانکچر) را مشخص کنند.
۲. جمع آوری تخمک ها
این مرحله از میکرواینجکش شامل گرفتن تخمک است که با تحریک تخمک گذاری تخمدان ها به اندازه یک پرتقال متوسط بزرگ می شوند و در نزدیکی دیواره واژن قرار گرفته می شود در نتیجه پزشک با بیهوشی عمومی یا موضعی از طریق دیواره واژن تخمک ها را از تخمدان جمع آوری می کند که این عمل با مشاهدات سونوگرافی از طریق واژن انجام گرفته می شود و در این روش از مسیر واژینال با سوراخ کردن فولیکول ها محتوای آن که دارای تخمک و مایع فولیکولی است خارج می شود و در حالی که پزشک وضعیت تخمدان را در صفحه تلویزیونی سونوگرافی زیر نظر دارد از طریق واژن یک سوزن بلند را وارد تخمدان کرده و با کمک پمپ مکش تخمک های بالغ را جمع آوری می کند و در برخی موارد خارج کردن تخمک ها از طریق لاپاراسکوپی که یک روش جراحی با بیهوشی عمومی است انجام می گردد و در این روش پزشک با کمک دستگاه لاپاراسکوپ می تواند لوله های رحمی و تخمدان را مشاهده کند و با استفاده از دستگاه مکنده به صورت مستقیم از تخمدان فولیکول ها را خارج نماید.
۳. تهیه اسپرم
در مرحله پس از جمع آوری تخمک، تهیه و آماده سازی اسپرم باید انجام شود که در صبح روز جمع آوری تخمک ها، مایع منی باید از همسر بیمار تهیه و بعد از شستشو و آماده سازی، اسپرم های بسیار فعال و سالم جدا خواهند شد.
۴. لقاح و رشد جنین در آزمایشگاه
در این روش از میکرواینجکش ابتدا سلول های دور تخمک توسط آنزیم جدا شده و اسپرم با سوزن مخصوص و با کمک میکروسکوپ بسیار پیشرفته به داخل تخمک تزریق می شود.
در صبح روز بعد در صورت لقاح برای مدت ۲۴ ساعت دیگر جنین ها داخل انکوباتور قرار گرفته می شوند تا آماده انتقال به رحم مادر شوند، تشکیل شدن جنین و تعداد و کیفیت آن بسته به کیفیت و تعداد تخمک و اسپرم دارد.
۵. انتقال جنین به رحم
در این مرحله از میکرواینجکش جنین ها در یک وسیله لوله ای نازک شکل قرار می گیرند و از مسیر واژینال به رحم انتقال داده می شوند که به منظور افزایش شانس بارداری بیشتر از یک جنین به درون رحم منتقل می شود که در برخی موارد سبب چند قلو زایی می شود که البته بسته به سن مادر و تعداد جنین های انتقال یافته نیز دارد که در مادران جوان احتمال آن بسیار زیاد است.
در برخی مواد خاص که انتقال دادن جنین از طریق واژینال امکان پذیر نیست انتقال آن توسط لاپاراسکوپی که به این روش ZIFT گفته می شود انجام می شود که تعداد مناسبی از جنین ها (حدکثر چهار تا) به داخل رحم که بسته به سن زن، شرایط رحم و کیفیت جنین ها دارد منتقل می شود.
در بیشتر موارد فرد پس از دو ساعت از انتقال جنین به داخل رحم می تواند از مراکز درمانی مرخص شود که بیشتر مراکز به فرد بیمار توصیه می کنند سه تا چهار روز بعد از انجام عمل از انجام فعالیت های شدید که سبب خستگی مفرط شوند پرهیز نمایید و بهتر است که از توالت فرهنگی استفاده کنند، بعد از پانزده تا هفده روز از انتقال جنین به داخل رحم، میزان هورمون HCG موجود در خون بیمار اندازه گیری می شود که افزایش میزان این هورمون اولین علایم بارداری فرد است.
مصرف دارو پس از انتقال جنین
در لانه گزینی جنین در رحم و دوام بارداری هورمون پروژسترون نقش مهمی را ایفا می کند و همچنین سبب محکم شدن لایه های رحم و کاهش انقباضات رحمی می شود، بنابراین استفاده از شیاف واژینال و تزریق پروژسترون باید زیر نظر پزشک در طول مدت بارداری به صورت منظم استفاده شود و بعد از انجام دومین آزمون بارداری در صورت اطمینان کامل از عدم وقوع حاملگی باید مصرف آن طبق دستور پرشک قطع شود.
در چه مواقع جنین فریز می شود؟
در صورتی که تعداد جنین ها تشکیل شده زیاد باشد و یا در موارد ویژه از جمله : خونریزی واژینال در زمان انتقال یا قبل از آن ، تحریک بیش از حد تخمدان و یا وجود ضایعاتی مانند پولیپ و میوم در رحم، عمل انتقال را دچار مشکل می کند به تشخیص جنین شناس تعدادی از جنین ها در صورت رضایت زوجین فریز می شوند و در صورتی که برای بار دیگر به تکرار سیکل درمانی نیاز داشته باشد تعدادی از این جنین های منجمد از وضعیت انجماد خارج شده و به داخل رحم منتقل می شود و در دوره های بعدی درمان مراحل تحریک تخمدان و جمع آوری تخمک ها حذف می شود.
آشنایی با مزایا و محدودیت های این عمل
از مزایای میکرواینجکش این است که در صورتی که حتی یک اسپرم سالم از مرد وجود داشته باشد این روش قابل انجام می باشد و دیگر اینکه اگر بیمار لوله رحمی سالم نداشته باشد مشکلی در انجام این عمل ایجاد نخواهد کرد و تنها محدودیت این عمل این است که در زنان بالای ۴۰ سال به دلیل پایین بودن کیفیت تخمک ها میزان بارداری در آن ها کاهش پیدا می کند.
عوارض انجام عمل میکرواینجکش ICSI
۱. تا ۲۴ ساعت بعد از عمل تخمک کشی امکان دارد بیمار دچار سرگیجه، ضعف و حالت تهوع شود که از عوارض داروهای بیهوشی است که در صورت ادامه دار بودن این حالت حتما باید با پزشک مشورت کنید.
۲. پس از انجام عمل تخمک کشی احساس درد در ناحیه شکم وجود دارد که اگر با مصرف مسکن بر طرف نشد باید با پزشک مشورت نمایید، امکان دارد یک تا دو روز بعد از عمل تخمک کشی لکه بینی یا خونریزی خفیفی مشاهده شود که اگر خونریزی شدید و یا به رنگ قرمز روشن دیده شد بلافاصله با پزشک مشورت کنید.
۳. در برخی موارد تحریک بیش از حد تخمدان اتفاق می افتد که باید بیمار به این نشانه توجه کند، این نشانه ها عبارتند از : درد زیر شکم، بزرگ شدن شدید تخمدان، تهوع و استفراغ، افزایش وزن به دلیل ورم و اتساع شکم می باشد که در صورت مشاهده این نشانه ها فرد باید روزانه هشت لیوان آب بنوشید و سریعا با کارشناس مرکز ناباروری تماس حاصل نماید، این مشکل بسیار کم است اما با لخته شدن خون در عروق می تواند سبب آسیب رساندن به مغز و ریه ها شود.
۴. به صورت طبیعی به هشت تا ده فولیکول احتیاج است که گاهی در برخی موارد فولیکول های بیشتری رشد کرده و این حالت ممکن است تنها با کمی ورم همراه باشد یا ناراحتی های بیشتری را به بار آورد و فرد را راهی بیمارستان کند.
پزشکان از ابتدا تلاش می کنند که این دسته از زنان که احتمال دارد با چنین مشکلی مواجهه شوند را شناسایی می کنند و همچنین مصرف دقیق داروهای باروری نیز می توانید از به وجود آمدن این مشکل جلوگیری کند و در طول مصرف دارو ها به منظور روند رشد فولیکول ها چند بار سونوگرافی انجام می شود و در صورتی که نشانه های از بروز نشانگان تحریک پذیری بیش از تخمدان ها دیده شود میزان مصرف دارو را کاهش دهند.
۵. این روش نیز مانند دیگر روش های باروری امکان چند قلو زایی وجود دارد در نتیجه احتمال خطر زایمان پیش از موعد و مرگ و میر در جنین افزایش می یابد.
۶. خطر بارداری به جای رحم در لوله های تخمک بر وجود دارد و اگر بارداری بیرون از رحم تشخیص داده نشود خطراتی را به بار می آورد بنابراین، بعد از مثبت شدن آزمایش بارداری مادر دو هفته دیگر به منظور اطمینان از سلامت و قرار گرفتن جنین در داخل رحم باید به سونوگرافی برود.
امیدواریم این مقاله درباره تزریق اسپرم داخل تخمک برایتان سودمند بوده باشد. در پایان پیشنهاد می کنیم به منظور آشنایی بیشتر با روش های درمان ناباروری در مردان، علل نازایی در زنان و آی وی اف بر روی لینک کلیک نمایید.
منبع : آرگا
