ستاره جدییا قطبی، یکی از شناخته شده ترین ستارگان در بین مردم است که از گذشته ای دور راهنمای دریانوردان و مسافران بوده است. این ستاره در تمام طول سال در افق دیده می شود. بر خلاف تصور اکثر مردم این ستاره خیلی پرنور نیست و در بین ستارگان پرنور رتبه ۴۸ را دارد.
آشنایی با ستاره قطبی
این ستاره که به نام های جدی و آلفا، پولاریس یا استلا نیز شناخته می شود در انتهای صور فلکی واقع شده که تشخیص آن بسیار آسان است. جدی به همراه شش ستاره دیگر در پهنایی به اندازه ۶ سال نوری گسترش یافته اند. فاصله این ستاره از زمین ۴۳۰ سال نوری است. بر طبق افسانه ها جدی دخترکی است که به یاری مسافران و شکارچیان می رسد. این ستاره به دلیل قرار گرفتن در راستای زمین از اهمیت ویژه ای برخوردار است. جدی یا ستاره شمالی طلوع یا غروب نمی کند و در کل سال در جایی بالای افق شمالی ثابت قرار می گیرد این در حالی است که دیگر ستارگان به دور آن می چرخند.
مکان قرار گرفتن آن
ستاره قطبی، در حال حاضر حدود یک درجه با قطب شمال سماوی ( نقطه ای که آسمان شمال به دور آن در حال چرخش است) فاصله دارد. مکان قرار گرفتن جدی هر چند وقت تغییر خواهد کرد. محور چرخش زمین تغییر پیدا می کند و جهت گیریهای مختلفی می یابد و جای مشخصی ندارد، ولی در چند قرن گذشته به طرف این ستاره بوده است. پس حرکت خاص زمین است که باعث شده تا حالا جدی به قطب شمال سماوی نزدیک شود، این جایگاه تا سال ۲۱۰۲ حفظ خواهد شد. در ۴۰۰۰ سال پیش این ستاره به نام آبمار بود، و در ۳۰۰۰ سال پیش ثعبان و در سال ۱۴۰۰۰ میلادی به نام نثر واقع شناخته می شود.
روش یافتن ستاره قطبی یا جدی در آسمان
این ستاره در انتهای دسته ی صورت فلکی دب اصغر یا همان خرس کوچک قرار گرفته است. در دب اصغر ستاره های دیگر کم نور می باشند و ۴ ستاره آن در نور خیابان یا وجود نور ماه قابل دیدن نیستند. بهترین روش برای یافتن ستاره جدی کمک گرفتن از ستارگان دبه و مراغه در صورت فلکی دب اکبر است. به این صورت که پنج برابر فاصله بین دبه تا مراقه را در همان راستا به پیش برده تا به نزدیکی ستاره جدی برسید.
دب اصغر و دب اکبر طوری در آسمان قرار گرفته اند که یکی به سمت بالا و دیگری به سمت پایین است. و دم آنها در جهات مخالف هم کشیده شده است. دب اکبر درخشان تر از دب اصغر و به شکل ماهیتابه ای با دسته بلند است. و دب اصغر به ملاقه ای کوچک شباهت دارد.
همچنین این ستاره به وسیله ستاره های W شکل ذات الکرسی قابل تشخیص است. به این صورت که وسط W را به اندازه پنج برابر فاصله دو ستاره اضلاع آن به طرف بالا امتداد می دهیم تا به پولاریس برسیم. ذات الکرسی از دب اکبر به پولاریس نزدیک تر است.اما به سادگی پیدا نمی شود.
قیفاووس
پولاریس یا همان جدی از خانواده ستارگان قیفاووس است. در واقع نورانی ترین آنها می باشد. به دلیل اینکه نور این ستاره به ندرت ضربان دارد تا دهه ۱۹۱۰ هیچ کس نمی دانست که یک قیفاووس است. ضربان اغلب قیفاووس ها به اندازه دقت یک ساعت سوئیسی است. اولین قیفاووس اتاعقاب بود که ضربانی معادل ۷ روز و ۴ ساعت و ۱۴ دقیقه و ۳۴ ثانیه دارد. این در حالی است که هر سال ۳ یا ۴ ثانیه به دوره ۹۳.۷ روزه جدی اضافه می شود. همچنین به گزارش آرماندوآرلانو ستاره شناس مکزیکی در سال ۱۹۸۳ چشمک زدن این ستاره نسبت به قبل محو تر شده است. در سال های ۱۹۰۰ اندازه نور آن از قدر ۱۰ تا ۱۵ تغییر می کرد و این مقدار در ۱۹۸۰ به ۰۵.۰ رسید. نور ستاره جدی همچنان در حال تغییر بود و سیر نزولی داشت. و بر خلاف تصور برخی این ستاره همچنان به ضربان زدن ادامه داد و بعلاوه بر اندازه ضربان ها نیز افزوده شد. در حال حاضر نور ستاره قطبی از قدر ۰۳.۰ تا ۰۵.۰ در حال تغییر است.
منبع : آرگا
