کوه دماوند، بلندترین کوه ایران و خاورمیانه و نیز بلندترین قله آتشفشانی آسیا است که در شمال کشور واقع شده و در حدود ۵۶۱۰ متر از سطح دریا فاصله دارد. این کوه در قسمت مرکزی رشته کوه البرز و در جنوب دریای خزر قرار دارد. این کوه در فرهنگ کشورمان به عنوان مظهر پایداری و استواری و نیز نماد ملی ایران معرفی می شود. ضمن اینکه در تقسیمات کشوری، این کوه بخشی از شهرستان آمل واقع در استان مازندران می باشد.
کوه دماوند بلندترین قله ایران
کشور پهناور ایران دارای کوه ها و قله های سر به فلک کشیده متعددی است که در قسمت های مختلفی از سرزمینمان جای گرفته اند؛ این کوه یکی از این قله ها و سرآمد تمامی کوه های ایران زمین که به دلیل ویژگی های زیادی که دارد، از جایگاه ویژه ای برخوردار می باشد.
این کوه با نام بلندترین کوه ایران و خاورمیانه و نیز بلندترین قله آتشفشانی در آسیا شناخته شده و در شمال کشورمان قرار دارد، نامگذاری این کوه به دلیل معنای آن، دماوند (دم + اوند) دمه و دود و بخار (آتشفشان) می باشد.
قله دماوند در کجای ایران واقع است؟
قله دماوند؛ در جنوب دریای خزر و در بخش مرکزی رشته کوه البرز در لاریجان شهرستان آمل واقع در استان مازندران قرار دارد. همچنین زمانی که هوا صاف و آفتابی است، از شهر های تهران، قم، ورامین و کرانه های دریای خزر قابل رؤیت می باشد. دماوند در خرداد ماه ۱۳۸۱ به عنوان نخستین اثر طبیعی ایران در فهرست آثار ملی کشور ثبت شده و توانست در شمار مناطق چهارگانه و ارزشمند از نظر حفاظت محیط زیست قرار گیرد. جالب است بدانید که در تقویم ملی کشورمان روز سیزدهم تیرماه را به نام این قله زیبا نامیده اند که هر ساله در این روز کوهنوردان در دامنه های قله دماوند در شهر رینه لاریجان از توابع شهرستان آمل دور هم جمع شده و جشن زیبایی برگزار می کنند. در ادامه برخی از اطلاعات آماری در مورد دماوند را در اختیارتان قرار خواهیم داد.
ارتفاع قله دماوند
تا کنون آمار های مختلفی از منابع گوناگون در مورد ارتفاع قله دماوند ذکر شده است و درگاه ملی آمار ایران، ارتفاع دماوند از سطح آب های آزاد ۵،۶۱۰ عنوان کرده است. همچنین به نقل از پایگاه ملی داده های علوم زمین ایران ارتفاع قله به اندازه ۵،۶۱۰ متر بیان شده و نیز وب گاه رصد خانه زمین ناسا، ارتفاع قله دماوند را ۵،۶۷۱ متر اعلام کرده است.
لازم است بدانید که ارتفاع قله دماوند از اندازه گیری ارتفاع قله نسبت به پایین ترین (پست ترین) دره بین این قله و نزدیک ترین قله مرتفع تر از آن، ۴،۶۶۱ متر می باشد، از این رو قله دماوند در رده دوازدهم بلندترین قله های جهان از لحاظ ارتفاع قرار گرفته است.
شهر های نزدیک قله دماوند
شهر های تهران، آمل و دماوند از نزدیکترین شهر ها به قله دماوند می باشند؛ این کوه در فاصله ۶۹ کیلومتری شمال شرقی تهران، در ۶۲ کیلومتری غرب شهرستان آمل و ۲۶ کیلومتری شمال شهر دماوند قرار دارد.
رودخانه ها در اطراف دماوند
در اطراف قله دماوند ۵ رودخانه جاری است که رودخانه هزار در جنوب و شرق این کوه، رودخانه لار و دیو آسیاب در غرب قله دماوند، رودخانه پنج آو (پنج آب) در شرق قله و رودخانه تینه در قسمت شمال این قله زیبا و استوار جاری است.
دمای هوا در قله دماوند
کمترین میزان دما در ارتفاعات قله و در فصول سرد به خصوص در فصل زمستان به ۶۰ درجه زیر صفر می رسد و در فصول دیگر دمای ارتفاعات در حدود یک یا دو درجه زیر صفر پایین می آید.
سرعت باد و طوفان در دماوند
سرعت باد و طوفان در آنجا اغلب بیش از ۱۵۰ کیلومتر در ساعت بوده و این سرعت در کوهپایه آن به ۷۰ کیلومتر کاهش می یابد. همچنین مسیر وزش باد نیز معمولا از سمت غرب و شمال غربی قله دماوند می باشد.
بارندگی در قله دماوند
میزان بارندگی در ارتفاعات قله دماوند، سالانه در حدود ۱۴۰۰ میلی لیتر در ارتفاعات است که اغلب این بارندگی ها در ارتفاعات و به شکل برف می باشد که موجب سفید پوش شدن قله های این کوه بلند می شود. ضمن اینکه فشار هوا در قله دماوند، نصف فشار هوا در سطح دریا می باشد.
ضمن اینکه هوای قله دماوند از ماه فروردین تا اواخر اردیبهشت بسیار طوفانی و همراه با بارش برف متناوب است، بنابراین برای صعود بسیار خطرناک می باشد. بنابراین بهترین زمان برای صعود در اواسط خرداد ماه تا اواخر تیرماه بوده، زیرا در این مواقع از سال پایداری نسبی هوا وجود دارد و به دلیل طراوت و سرسبزی منطقه، همچنین وجود آب فراوان و برف چاله های کوچک و بزرگ در آنجا، جذابیت و زیبایی سرو قامت دماوند دو چندان می شود.
آب و هوای کوه استوار دماوند
آب و هوای این کوه از اواخر تیر تا اول مهر ماه پایدار و دارای برف کم است، به طوری که با ثابت شدن محدوده یخچال ها و کمبود آب در دامنه ها همراه می باشد.
از اوایل ماه مهر تا اواخر اسفند ماه دارای هوای نا پایدار و طوفانی بوده و نیز حجم سنگین برف در دامنه ها دیده می شود، بنابراین در این ماه ها آب جاری در قله و دامنه کوه دیده نمی شود.
گونه های گیاهی در دماوند
گیاهان زیاد و گوناگونی در ارتفاعات مختلف قله دماوند رشد می کنند که برخی از آنها را فقط در یک ارتفاع خاص می توان مشاهده کرد. از جمله گونه های گیاهی رشد یافته در قله زیبای دماوند می توان کزل دماوندی، کلاه میر حسن دماوندی، بومادران دماوندی، پیر گیاه دماوندی، فراموشم مکن دماوندی، ماشک دماوندی، کتانی دماوندی، ریش قوش دماوندی و زنگوله ای دماوندی را نام برد.
همچنین دامنه این کوه بسیار زیبا از گل های شقایق پوشیده شده است و نوع لار و رینه آن که در ارتفاع ۲۰۰۰ تا ۳۵۰۰ متری از این کوه رشد می کند به عنوان منحصر به فرد ترین نوع شقایق در جهان شناخته شده و حتی در کتاب های معتبر گیاه شناسی دنیا به ثبت رسیده است.
پوشش جانوری کوه با عظمت دماوند
این کوه زیستگاه حیوانات زیادی از جمله روباه، شغال، گرگ، سگ، میش، گراز، قوچ، خرگوش و پرندگانی مانند عقاب طلایی، بلدرچین، کبک و خفاش می باشد. ضمن اینکه جانورانی مانند بزمچه، انواع خانواده موش ها، گورکن، ۵ نوع مار و انواع عقرب در آنجا زندگی می کنند.
آتشفشان در دماوند
دماوند یک کوه آتشفشانی است که دارای فعالیت های آتشفشانی بوده و در حال حاضر فعالیت های آن محدود به تصعید گاز های گوگردی می باشد. آخرین فوران این قله مربوط به ۳۸۵۰۰ سال قبل است که از آن زمان تا به امروز این آتشفشان به حالت خفته می باشد. قطر دهانه این آتشفشان در حدود ۴۰۰ متر بوده و دریاچه ای از یخ، دهانه آن را پوشانده است، ضمن اینکه وجود برخی دهانه های قدیمی در کناره های شمالی و جنوبی کوه دیده می شود.
یخچال های طبیعی در قله دماوند
این کوه زیبا دارای هفت یخچال طبیعی می باشد که این یخچال ها عبارتند از :
- یخچال دوبی سل (جبهه شمالی)
- یخچال سیوله (جبهه شمالی)
- یخچال عروسک‌ها (جبهه شمالی)
- یخچال دره بخار (شمال شرقی)
- یخچال شمال غربی
- یخچال غربی
- یخچال خور تاب سر
قله دماوند از نگاه تاریخ
در ۷۴۴ سال قبل از میلاد مسیح و در دوره آشوریان، از این کوه در متون مختلف با نام بیکنی نام برده شده است و از آن هنگام به بعد کوه اسطوره ای دماوند، برای مردم ایران مقدس و مورد توجه می باشد. همچنین در کتاب تورات، اوستا و بسیاری از کتب تاریخی دیگر از این کوه زیبا به نام های مختلفی یاد شده است؛ این کوه که در دوران چهارم زمین شناسی موسوم به دوره هولوسین شکل گرفته، در میان مردم ایران مشهور بوده و در داستان های اساطیری ایرانی از جمله شاهنامه حکیم ابوالقاسم فردوسی آورده شده است، به طوری که ضحاک، پادشاه ستمگر و اژدهایش در این کوه به بند کشیده می شوند.
ضمن اینکه در قصیده زیبایی از شاعر معاصر ایرانی ملک الشعرای بهار به معرفی این کوه با عظمت و زیبا پرداخته شده است :
ای دیو سپید پای دربند! ای گنبد گیتی! ای دماوند!
از سیم به سر یکی کله خود ز آهن به میان یکی کمربند
تا چشم بشر نبیندت روی بنهفته به ابر، چهر دلبند
تا وارهی از دم ستوران وین مردم نحس دیو مانند
با شیر سپهر بسته پیمان با اختر سعد کرده پیوند
چون گشت زمین ز جور گردون سرد و سیه و خموش و آوند
بنواخت ز خشم بر فلک مشت آن مشت تویی، توای دماوند …
سزمین پهناور و زیبای ایران دارای جاذبه های گردشگری زیادی است، در مطالب قبلی با مکان های دیدنی تهران و دیدنی های دماوند آشنا شدید. دماوند، دلبر سرو قامت طبیعت ایران با ظاهر پر غرور و استوارش نماد استواری سرزمینمان می باشد و هر ایرانی وظیفه دارد به منظور جلوگیری از تخریب و نابودی آثار طبیعی ایران در حفظ این منابع ارزشمند کوشا باشد.
منبع : آرگا
