آزمایش غربالگری دوم در سه ماهه دوّم بارداری صورت می گیرد، زیرا در غربالگری اول اگر چه فاکتورهای مختلفی مورد بررسی قرار می گیرند، اما به دلیل پایین بودن میزان هورمون ها و پروتئین های بدن مادر در اوایل بارداری، امکان تشخیص برخی نواقص و مشکلات وجود ندارد. بنابراین غربالگری سه ماهه دوّم با تغییر سطح هورمون ها و پروتئین ها، امکان بررسی دقیق تری وجود داشته و نتایج کاملتری را ارائه خواهد داد، در نتیجه تا حدودی از نگرانی مادر کاسته می شود.
آزمایش غربالگری دوم چیست ؟
به مجموعه آزمایشاتی از قبیل آزمایش خون نشانگر های چهار گانه و نیز سونوگرافی سه ماهه دوّم بارداری غربالگری دوّم گفته می شود. از آنجا که در آزمایش غربالگری، احتمال وجود مشکل و نقص را بر اساس برخی از شواهد ارائه می دهد، بنابراین نمی تواند با اطمینان، وجود یک نقص مادرزادی در جنین را اثبات کند. در زیر برخی از مواردی را که انجام آزمایش غربالگری دوّم برای خانم های باردار را حتمی می کند، اشاره کرده ایم.
- در صورتی که آزمایش غربالگری سه ماهه اول انجام نگرفته باشد.
- احتمال خطر متوسط در غربالگری سه ماهه اول وجود داشته باشد.
- پزشک درخواست آزمایش های غربالگری یکپارچه و یا ترتیبی را داده باشد.
در آزمایش غربالگری سه ماهه دوم همانند غربالگری اول فقط می تواند احتمال وجود نقص در جنین را نشان دهد؛ زمانی که نتیجه آزمایش غربالگری در سه ماهه دوّم انجام می گیرد، مثبت شود، پزشک درخواست آزمایش آمینوسنتز را خواهد داد با انجام این آزمایش احتمال ابتلای جنین به نقص های مادرزادی کاهش یافته و نیاز به آزمایش تشخیصی دیگری نخواهد بود.
در مواردی که خانم باردار در گروه پر خطر و یا متوسط بارداری قرار دارد، پزشک به منظور تشخیص دقیق و قطعی مشکلات نیاز به بررسی دقیق DNA جنین داشته تا به نواقص و اختلالات کروموزمی وی پی ببرد، از این رو به همراه آزمایش غربالگری دوم، درخواست آزمایش آمینوسنتز می دهد. این آزمایش همچنین برای مادران باردار بالای ۳۵ سال و نیز خانم هایی که در بارداری قبلی خود سابقه داشتن جنین با نقص لوله عصبی بوده اند، تجویز می شود. توجه داشته باشید آمینوسنتز از جمله آزمایش های تشخیصی تهاجمی است و احتمال آسیب به جنین در حین فرآیند نمونه گیری وجود دارد. آزمایش غربالگری به طور کلی به دو روش انجام می گیرد که در اینجا می توانید با این روش ها آشنا شوید.
آزمایش خون نشانگر های چهار گانه :
در این نوع آزمایش خون برخی از هورمون های بدن مادر اندازه گیری می شود و پزشک بعد از بررسی نتیجه آزمایش، بررسی سن مادر و نیز برخی موارد دیگر، احتمال بروز مشکلات خاص در جنین را بررسی خواهد کرد. این آزمایش را می توان در هفته های ۱۵ تا ۲۰ بارداری انجام داد، ولی به دلیل محدودیت های قانونی که در مورد سقط جنین بعد از هفته ۱۸ وجود دارد، بهتر است انجام این آزمایش قبل از هفته ۱۷ بارداری صورت گیرد. به این آزمایش خون، آزمایش تفصیلی یا آزمایش غربالگری نشانگر های متعدد نیز گفته می شود که به عنوان آزمایش غربالگری ترکیبی نیمه دوم بارداری می توان انجام داد.
سونوگرافی آنومالی یا تفصیلی :
زمان انجام سونوگرافی آنومالی در هفته های ۱۶ تا ۱۸ بارداری می باشد و پزشک از این طریق می تواند، تصویر جنین در حال رشد را مشاهده کرده و در نتیجه به وجود نشانه ها و مشکلاتی را که ممکن است در جنین وجود داشته باشد، پی ببرد. تشخیص مشکلات قلب، ستون فقرات، نواقص صورت، شکم و برخی از قسمتهای دیگر بدن جنین به وسیله این روش، توسط پزشک قابل تشخیص خواهد بود. به طور کلی هدف از انجام این آزمایش، بررسی وضعیت رشد جنین و مشکلات احتمالی که در این رابطه وجود دارد، می باشد.
در آزمایش کواد چه چز هایی اندازه گیری می شود؟
کواد (Quad)، لغتی لاتین است که به معنی عدد چهار بوده و یعنی اینکه در این آزمایش چهار ماده در خون که در ادامه به معرفی آنها می پردازیم، اندازه گیری می شود.
این نوع ۴ ماده در خون، مغز، مایع نخاعی و مایع آمنیوتیک جنین (مایعی که جنین در آن شناور است) وجود دارند و شامل موارد زیر می باشند :
- پروتئین آلفا جنین که کبد جنین آن را تولید می کند.
- استریول به وسیله جفت و کبد جنین تولید می شود.
- اینهیبین آ (Inhibin A) به وسیله جفت تولید می شود.
- گونادوتروپین جفتی به وسیله جفت تولید می شود.
هر یک از این چهار ماده فوق به میزان مشخصی در خون مادر باردار یافت می شوند و مقدار آنها در هفته های مختلف بارداری تغییر می کند، از این رو آگاهی از هفته حاملگی اهمیت زیادی دارد.
در صورت بالا بودن میزان پروتئین آلفای جنینی، احتمال وجود نقص در لوله عصبی زیاد است و بالا بودن پروتئین آلفای جنینی نیز نشان دهنده احتمال زیاد بودن سن جنین زیادتر از میزان تخمین بوده و یا اینکه جنین دوقلو می باشد.
در صورتی که میزان پروتئین آلفای جنین کمتر از طبیعی باشد، احتمال وجود سندرم داون یا مونگولیسم در جنین زیاد است.
در صورتی که احتمال ابتلای جنین در شکم مادر باردار به سندرم داون (مونگولیسم) بالا باشد، مقدار تولید اینهیبین آ و گونادوتروپین نیز افزایش پیدا خواهد کرد و در صورتی که مقدار استرپول کمتز از مقدار طبیعی باشد، احتمال خطر ابتلا به نوزاد مبتلا به سندرم داون زیاد خواهد بود. 
همه مادران باردار می توانند این آزمایش رال انجام دهند اما در صورت بالا بودن سن مادر بیشتر از ۳۵ سال، ابتلا به دیابت نوع یک، سابقه داشتن فرزندی با اختلالات مادرزادی و نیز سابقه اختلالات مادرزادی در فامیل جزو موارد پرخطر بارداری به شمار می روند و لازم می باشد که حتما آزمایش غربالگری کواد انجام گیرد.
منبع : آرگا
