مهریه و یا کابین(اصلاح قدیمی تر مهریه) در واقع به مالی می گویند، که مرد در زمان جاری شدن عقد مکلف است به همسر خود بپردازد و یا به هنگام درخواست زن مهریه را به وی پرداخت نمایید. برای آشنا شدن با دیدگاه اسلام درباره مهریه با آرگا همراه شوید.
بررسی فلسفه مهریه در اسلام
از اصلی ترین شرایط ضمن عقد تعیین مهریه می باشد، که در اصطلاح به آن صداق نیز گفته می شود و در واقع مهریه هدیه ای از طرف شوهر به زن می باشد. هر چند که در جوامع امروزی مهریه به عنوان پشتوانه محکم برای زن به شمار می آید و این هدیه می تواند شامل پول، طلا، زمین، خانه، ماشین و هر آنچه که ارزش مادی و اجتماعی داشته باشد. که بسیاری زوجه میزان مهریه را بر مبنای تعدادی سکه طلا به شمار سوره های قرآن، شمار ائمه، تاریخ تولد شمسی یا میلادی و … تعیین می کنند.
طبق فلسفه مهریه در اسلام، مهر نوعی پیشکش، هدیه، نحله و یا اعطای مالی بلاعوض براساس صدق(صداقت) است، که باید در هنگام جاری شدن عقد از طرف مرد به زن اعطا گردد و این هدیه تنها متعلق به زن می باشد.
در تفسیر نمونه دلیل کلمه صدق از آن جهت است، که این پیشکش راستی علاقه و محبت مرد به زوجه(همسرش) می باشد.
از دیدگاه راغب اصفهانی نیز دلیل انتخاب واژه نحله که ریشه آن نحل یعنی زنبور عسل است به خاطر عمل زنبور عسل می باشد، که بدون هیچ چشم داشتی، عسلش را می بخشد.
همچنین فلسفه مهریه از نظر جواهر کلام(از منابع فقه اسلامی) به علت بهره بردن شوهر از آلت زنانگی(بضع) همسرش عنوان شده است.
انواع مهریه در فقه و حقوق اسلامی:
۱. مهرالمسمی:
صداق(مهری) که مرد و زن پیش از جاری شدن عقد بر مقدار آن توافق کنند و به هنگام عقد میزان مهریه را ذکر نمایند را مهرالمسمی می گویند، که براساس قانون مدنی ماده ۱۰۸۰ تعیین مقدار مهریه بستگی به توافق طرفین دارد، لذا برای مقدار آن در قانون محدودیتی در نظر گرفته نشده است و مطابق ماده ۱۰۷۹ میزان مهریه باید تا مقداری که از آن ها رفع جهالت شود، مشخص گردد.
همچنین مهر المسمی درای شروط زیر نیز می باشد :
برای مهر تعیین شده بتوان ارزش مادی قائل شد و قابلیت انتقال و تملک داشته باشد. میزان مهریه به صورت واضح مشخص شده باشد و مهریه در نظر گرفته شده، براساس منفعت عقلانی و شرع تعیین گردد. همچنین مقدار مهر تعیین شده در حد توان پرداخت مرد باشد.
۲. مهر المثل:
در صورتی که در هنگام جاری شدن عقد میزان مهریه مورد توافق واقع نگردد و یا این که میزان آن براساس قانون نباشد و همچنین بر مبنای اصول عقلانی مقدار آن مشخص نشده باشد، به این نوع مهریه مهرالمثل گفته می شود. در این مورد مطابق قانون، میزان مهریه بر مبنای عرف و وضعیت زوجه( شغل، سن، تحصیلات و …) هم مرتبه با زنان مشابه در نظر گرفته می شود.
۳. مهرالمتعه :
چنانچه در عقد دائمی، میزان مهریه مشخص نشده باشد و پس از آن امر طلاق صورت گیرد، در حالی بین زوجه نزدیکی انجام نشده باشد، مهریه ای از طرف مرد به زوجه مطلقه اش تعلق می گیرد، که به آن مهر المتعه گفته می شود.
۴. مهرالسنه:
پیامبر اکرم(ص) برای همسران خود و همچنین فرزند خود حضرت فاطمه(س) مهریه ای را به میزان حداقل چهارصد درهم نقره مسکوک و حداکثر مقدار پانصد درهم نقره مسکوک(پنجاه دینار طلای مسکوک) تعیین و به امت خود نیز همین میزان مهریه را سفارش نمود و فرمود بیش از این مقدار را، به عنوان مهریه تعیین نکنند. همچنین در روایتی از ایشان آماده است که بهترین زنان امت من کسانی هستند، که مهریه آن ها کم و مهر و محبت آن ها زیاد باشد. به این نوع مهریه، مهرالسنه می گویند.
۵. مهریه عندالستطاعه:
مهری دیگر به عنوان عنداستطاعه وجود دارد، که این مهر بر مبنای استطاعت و توان پرداخت شوهر می باشد، زن برای گرفت این نوع مهریه قادر به ممنوع الخروج کردن و گرفت حکم جلب شوهر نیست.
لازم به ذکر است که چنانچه به هنگام عقد تعیین مقدار مهریه به زوج یا زوجه و یا شخص یگری مثل پدر عروس و … واگذار گردد، به این عمل تفویض مهر گفته می شود.
مهریه از دیدگاه اسلام و جوامع غربی
در جوامع غربی و همچنین زنانی که علاقمند به فرهنگ غرب هستند، نظراتشان در مورد مهریه بر خلاف اسلام می باشد و می گویند مرد در ازای مالی که به زن پرداخت می کند او را خریداری می کند و به منظور لذت جویی و کسب تمتع این بها را می پردازد!
اما در اسلام مرد مهریه را نه به عنوان بها و قیمت زن، بلکه به عنوان هبه، هدیه و نحله به زن می پردازد و در واقع نشان دهنده علاقه و دوستی زوج نسبت به زوجه اش می باشد. این موضوع به طور مکرر در قرآن بیان شده است. دو آیه زیر به روشنی بیانگر فلسفه مهریه از دیدگاه اسلام می باشد:
«وَ آتُواْ النَّسَاء صَدُقَاتِهِنَّ نِحْلَهً فَإِن طِبْنَ لَکُمْ عَن شَیْءٍ مِّنْهُ نَفْساً فَکُلُوهُ هَنِیئاً مَّرِیئاً». سوره نساء، آیه ۴
و مهر زنان را در کمال رضایت و طیب خاطر به آنها بپردازید پس اگر چیزی از مهر خود را از روی رضا و خوشنودی به شما بخشیدند از آن برخوردار شوید که آن شما را حلال و گوارا خواهد بود.
خداوند متعال در قرآن می فرماید:
«وَ إِن طَلَّقْتُمُوهُنَّ مِن قَبْلِ أَن تَمَسُّوهُنَّ وَقَدْ فَرَضْتُمْ لَهُنَّ فَرِیضَهً فَنِصْفُ مَا فَرَضْتُمْ إَلاَّ أَن یَعْفُونَ أَوْ یَعْفُوَ الَّذِی بِیَدِهِ عُقْدَهُ النِّکَاحِ». سوره بقره، آیه ۲۳۷
و اگر زن هایی را طلاق دهید پیش از آن که با آن ها مباشرت کرده باشید در صورتی که بر آنان مهر مقرر داشته اید بایستی نصف مهریه ای را که تعیین کرده اید به آن ها بدهید مگر آن که آنها خود و یا کسانی که امر نکاح بدست اوست(پدر یا جد) از آن حق در گذرند.
همانگونه که در این مطلب از دانستنی های مذهبی آرگا با فلسفه مهریه آشنا شدید، با مراجعه به مطالب پیشین آرگا در همین بخش می توانید دیگر مطالب مفید ما در زمینه های مختلف دینی را مورد مطالعه قرار دهید.
منبع : آرگا