مشکلات ادراری در بارداری و راه رفع آن ها

وقتی خانم ها باردار می شوند، تغییرات بسیاری را در خود احساس می کنند که این تغییرات علاوه بر تغییر شکل ظاهری، در ایجاد مشکلات و بیماری های مختلف دخیل هستند. از مهمترین بیماری های در دوران بارداری می توان به دیابت در بارداری، عفونت در بارداری، کبد چرب در بارداری، یبوست در بارداری، زایمان زودرس، مشکلات ادراری در بارداری و … اشاره داشت. هدف از مشکلات ادراری که از رایج ترین مشکلات دوران بارداری به شمار می رود، تغییر و اختلال در کارکرد دستگاه ادراری می باشد و خود آن نیز انواع زیادی دارد. بنابراین با توجه به حساسیت این دوران چه خوب است که به سلامتی مادر و فرزند توجه ویژه شده و سلامتی آنان چک شود.

اگر چه مادر شدن موهبتی است که بسیاری از خانم ها خواهان تجربه آن هستند، اما با دردها و مشکل هایی همراه است که در کنار شیرین بودن این دوران برای خانم آبستن، قطعا سخت می باشد که در بین مشکل های ادراری در حاملگی بعضی از این مشکلات از عوارض بارداری به شمار می روند. به عنوان مثال تکرر ادرار در بارداری، ولی بعضی دیگر از این مشکلات همچون عفونت ادراری ممکن است خطرناک باشند که بهتر در صورت مشاهده نشانه ها بلافاصله به پزشک متخصص مراجعه شده و اقدام به درمان آن نمایید.چه بسا با درمان نشدن عفونت ادراری در بارداری امکان بروز زایمان زودرس و … وجود دارد.

انواع مشکلات ادراری در بارداری

هدف از مشکلات ادراری همانطور که از نام آن مشخص است، مشکل ها و بیماری هایی است که در رابطه با دفع ادرار خانم آبستن متحمل می شود و از جمله این مشکلات می توان به تکرر ادرار، سوزش ادرار، عفونت ادرار،بی اختیاری ادرار، احتباس ادرار و هیدرونفروز در بارداری اشاره داشت:

تکرر ادرار در بارداری

تکرر ادرار را می توان از جمله نخستین علایمی دانست که نوزاد درون شکم به وسیله آن، وجودش را اعلام می نماید، تغییرهای هورمونی بر اساس بارداری امکان دارد باعث ایجاد تکرر ادرار در خانم باردار گردد، به این معنی خانم آبستن احتیاج پیدا می کند پشت سر هم و مکرر برای دفع ادرار برود. دلیل تکرر ادرار در ماههای آخر دوران حاملگی، فشار به وجود آمده از رحم بزرگ و سنگین بر روی مثانه می باشد که موجب کاهش ظرفیت مثانه و ارسال پیامهای مکرر احتیاج به دفع ادرار و رفتن به سرویس بهداشتی می گردد.

سوزش ادرار در بارداری

اگر خانم آبستن موقع تخلیه ادرار، احساس سوزش دارد، باید بگوییم مشکلی ادراری وجود دارد که نشانه عفونت در دستگاه ادراری خانم باردار است . پس حتما لازم است به پزشکی متخصص برای انجام آزمایش ادرار و سایر معاینات مراجعه نمایید.

احتباس ادراری

احتباس ادراری یکی از مشکلات دستگاه ادراری می باشد که حتی در صورت پر بودن مثانه، کاملا تخلیه ادرار انجام نمی شود و معمولا شخصی که دچار این عارضه است، شدیدا احتیاج به دفع ادرار را احساس می کند.۲ نوع احتباس ادراری حاد و مزمن در هم آقایان و هم خانم ها بسته به دلایل مختلف به وجود می آید که یکی از عوامل آن بارداری است. به این صورت که خانم آبستن احساس پر بودن مثانه را تجربه می کند ولی قادر به تخلیه آن نیست که اغلب با درد زیر شکم همراه می باشد. اصلی ترین دلیل این مشکل در دوران بارداری، فشار ناشی از اندام های پیرامون مانند رحم بر روی پیشابراه می باشد، از دلایل دیگر آن هم می توان به وجود تومور در این محدوده، سنگ مثانه، صدمه دیدن اعصاب مثانه بر اثر بیماری MS اشاره داشت.

بی اختیاری در ادرار

بی اختیاری در بارداری به ویژه در ۳ ماه سوم که فشار بر روی عضله های کف لگن افزایش پیدا می کند، بی اختیاری ادراری که به بی اختیاری استرسی نیز شاخته می شود، که در خانم های آبستن نشت ادرار در پی عطسه زدن، خندیدن و سرفه کردن رخ می دهد که ناراحتی هایی را برای خانم های باردار به وجود می آورد. این مشکل اغلب بعد از زایمان رفع می گردد ولی اگر در اثر فشار بالای وارده به لگن در زایمان طبیعی، خانم هایی که دارای لگنی ضعیف هستند و اینکه از قبل زمینه ایجاد این مشکل وجود داشته و فشار به عضله های این محدوده ادامه دارد؛ امکان دارد حتی پس از زایمان نیز برطرف نشده و ادامه داشته باشد که حتما لازم است به دکتر زنان مراجعه شود که در صورت لزوم به دکتر جراح زنان برای انجام جراحی ارجاع داده می شود.

و اما اصلی ترین دلایل موثر در بی اختیاری بارداری عبارتند از «فشار رحم بزرگ و سنگین بر روی مثانه»، «افزایش سن»، «یبوست»، «افتادگی مثانه»، «ضعف عضله های کف لگن»، «دیابت»، «چاقی و وزن اضافی»،« دوقلو و یا چند قلویی باردار بودن»، که در خانم های باردار مبتلا به دیابت در بارداری و نیز یبوست داشت، چاق بودن و سن زیاد بی اختیاری ادراری حادتر است. برای پیشگیری و بهبود بی اختیاری ادراری می توانید عضله های کف لگن را با انجام ورزش و تمیرنات دوران بارداری تقویت نمایید، یکی از بهترین ورزش ها، ورزش کگل است که از جمله اقدامات مراقبت های بارداری به شمار می رود که ماهیچه های کف لگن را تقویت کرده و از فضار زیاد بر روی مثانه جلوگیری می نماید. اگر عضلات کف لگن خانم باردار شل است، رحمی که سنگین و بزرگ می باشد به روی مثانه فشار می آورد و موجب دفع چندین قطره ادرار موقع عطسه زدن، سرفه کردن و یا حتی خندیدن و … می گردد.

هیدرونفروز

هیدرونفروز به متورم شدن کلیه بر اثر دفع ناکامل ادرار و انباشته شدن ادرار در سیستم جمع کننده در طول حاملگی به دلیل زیاد شدن هورمون پروژسترون و نیز شل گردیدن ماهیچه ها، حرکت های دودی حالب کمتر می شود و در نهایت باعث تخلیه نشدن کامل ادرار می گردد. در طول حاملگی به دنبال بزرگ گردیدن رحم، مسیر دفع ادرار به طور نسبی مسدود می گردد که اغلب کلیه طرف راست را دچار می نماید.

هیدرونفروز که یکی از مشکلات ادراری در بارداری می باشد شامل سه دسته شدید، متوسط و خفیف می باشد که طبق شدت آن تقسیم بندی می گردد. اینمشکل اغلب در هفته ۶ -۱۰ بارداری به وجود می آید. در حالت عادی هیدرونفروز بارداری پس از ۴  تا ۶ هفته بعد از زایمان رفع می گردد و سپس لوله Dj برداشته می گردد.

سنگ کلیه و یا سنگ در دستگاه ادراری

یکی از مشکلات ادراری در بارداری، وجود سنگ در دستگاه ادراری و سنگ کلیه می باشد که بهتر است خانم باردار در صورتی که کلیه سنگ ساز داشته و یا درون دستگاه ادراری خود سنگ دارد، پیش از حاملگی برطرف نماید. در طول دوران حاملگی به دلیل تاثیری که هورمون های ترشح شده در این دوران می گذارند و کم شدن حرکت های دودی حالب و نیز زیاد شدن ترشحات کلسیم داخل لوله های تجمع کننده ادراری، تمایل برای شکل گیری سنگ زیادتر می شود.ولی از سوی دیگر به دلیل زیاد شدن ترشح مواد مهار کننده، شکل گرفتن و ایجاد سنگ در طول بارداری تاثیرات به وجود آمده از زیاد شدن درصد سنگ ساخته شدن جبران می گردد به صورتی که به صورت کلی به شکل چشمگیری زیاد شدن و یا کم شدن خطر سنگ سازی در دوران حاملگی مشاهده می شود.

نشانه های وجود سنگ در دستگاه ادراری خانم ابستن شبیه به نشانه های خانم های غیر باردار از جمله سوزش ادرار، استفراغ و تهوع، درد، خون در ادرار است. تشکیل سنگ اغلب در دوره ۳ ماهه دوم و نیز ۳ ماهه سوم ایجاد می شود که به دلیل کسب مکمل های کلسیم به وسیله خانم حامله و زیاد شدن ترشح کلسیم در طول بارداری و نیز زیاد شدن «PH» ادرار و قلیایی گردیدن ادرار، اغلب متریال سنگها از فسفات کلسیم می باشد.به دلیل ممنوع بودن قرار گرفتن در معرض اشعه برای خانم های آبستن، اصلی ترین دستگاه جهت تشخیص سنگ در طول حاملگی، انجام سونوگرافی می باشد که ممکن است سنگهای بخش میانی حالب به این وسیله قابل تشخیص نباشد. اگر لازم باشد استفاده از عکس رنگی محدود برای این منظور انجام می شود. مداوا به شکل محافظت شده در قالب زدن سرم، ضد درد و تزریق آنتی بیوتیک اگر نیاز باشد، انجام می شود. تقریبا ۶۵ – ۸۵ % سنگ ها در طول بارداری بدون نیاز به درمان برطرف می گردد ولی اگر سنگ دفع نشده و کلیه متورم شده و در فعالیت کلیه اختلال به وجود بیاورد، خانم باردار برای انجام استنت حالب توسط سیستوسکوپی اماده می گردد. با وجود اینکه سنگ شکنی خارج اندام برای خانم های حامله کاملا ممنوع شده و قدغن است ولی در حالت احتیاج شدید و نتیجه نگرفتن از شیوه های درمانی دیگر می توان در ماههای پایانی حاملگی از سنگ شکنی خارج اندامی استفاده شود.

عفونت ادراری

عفونت ادراری یکی دیگر از مشکلات ادراری در بارداری می باشد که در صورت وجود نداشتن نشانه ها مانند سوزش ادرار و … لازم است که درمان شود زیرا بسیار خطرناک است. با در نظر گرفتن فاصله کم میان وازن و مجرای ادراری، مبتلا بودن به عفونت ادراری در بارداری ریسک مبتلا شدن به عفونت پرده های پیرامون جنین یا همان کوریوآمنیوتیت شدیدا زیاد می شود. این مشکل به عنوان یک خطر جدی برای جنین محسوب می شود چرا که ریسک پارگی زودرس کیسه آب، سبک بودن موقع تولد، زایمان زودرس و … را شدیدا زیاد می شود که یک تهدید به حساب می آید.

مجاری ادراری، مثانه و حالب، کلیه از اجزای دستگاه ادراری به شمار می روند که هر یک از آنها به صورت مجزا امکان دارد مبتلا به عفونت گردند. در دوران حاملگی به خاطر تغییرهای فیزیولوژی، این دستگاه امادگی دچار عفونت شدن را دارد تا حدی که عفونت های خفیف و جزئی هم امکان دارد با عوارضی خطرناک همراه باشد. به همین خاطر در طول مراقبت های بارداری تشخیص و مداوای عفونت ادراری خیلی مهم می باشد. تقریبا ۱۰% خانم های حامله دچار عفونت ادراری گاهی بی نشانه می شوند.

نشانه های عفونت ادراری و تشخیص آن

در بالاتر گفته شد که عفونت ادراری در بارداری معولا نشانه ای ندارد، ولی در برخی مواقع در صورتی که نشانه دار باشد، نشانه های آن«تکرر ادرار»، «تب و لرز»، «سوزش و درد موقع ادرار کردن»، «استفراغ و تهوع»، «درد مثانه یا بخش زیر شکم»، «احتباس ادرار»، «درد پشت و یا درد پهلو»، «رنگ تیره ادرار» است.

میکروب هایی که باعث ایجاد عفونت می شوند، اغلب مجرای ادراری و مثانه را گرفتار می نمایند که معمولا با نشانه همراه نیست. بر همین اساس هم در آزمایش های نخستین که پیش از حاملگی و در ۳ ماهه نخست بارداری انجام می شود، آزمایش ادرار نیز انجام می گردد حتی اگر نشانه ای مشاهده نشود. با انجام این آزمایش و نیز کشت ادرار نخستین، عفونت به آسانی قابل تشخیص است.

تشخیص افتراقی

برخی مواقع نشانه های زایمان زودرس همچون منقبض شدن زیر شکم، درد زیر شکم با نشانه های عفونت ادراری یکسان بوده و باعث تشخیص خطا می گردد. پس از افزایش سایز جنین و رحم در بارداری دوقلوزایی، فشار وارده به روی مثانه افزایش پیدا می کند و باعث احساس سنگینی تحتانی شکم و تکرر ادرار می گردد، برخی اوقات هم عفونت ناحیه تناسلی و عفونت واژن موجب نشانه های مشکلات ادراری می گردند که باید با انجام معاینات و آزمایش ادرار از سوی پزشک متخصص زنان تشخیص داده می گردد.

دلایل عفونت ادراری در دوران بارداری

• تغییرهای فیزیولوژی و تغییرات هورمونی که باعث می شوند در این دوران مجاری ادراری مستعد ابتلا به عفونت باشند.
• یکی دیگر از دلایل عفونت ادراری عفونت مزمن مثانه است، کسانی که تجربه عفونت های پشت سر هم و یا عفونت مزمن مثانه را دارا هستند، در زمان حاملگی به میزان زیادتر نشانه های عفونت ادراری را نشان می دهند.
• کلیه سنگ ساز و سابقه سنگ مثانه و کلیه داشتن از دیگر دلایل عفونت ادراری است. اگر در قسمت های مختلف ادراری سنگریزه و یا شن موجود باشد، میکروب های عفونتی زیادتری را جذب می نماید و موجب ابتلا به عفونت ادراری می گردد.
• اگر جراحی دستگاه ادراری انجام داده اید و یا سابقه مشکلات کلیه ای دارید.
• وجود میکروب های روده ای از دیگر علل ایجاد عفونت مجاری ادراری است. به خاطر فاصله نزدیک واژن و مجرای ادراری و مقعد در بانوان، حرکت میکروب ها از پوست و پیرامون مقعد به واژن و یا به درون مجرای ادراری آسان است، یعنی در صورت رعایت نکردن نکات بهداشتی و همچنین رابطه جنسی در حاملگی و … امکان ابتلا به عفونت ادراری و نیز واژینیت وجود دارد.
• و آخرین دلیل برای ابتلا به عفونت ادراری، ناهنجاری مادرزادی دستگاه ادراری است.

   در این مطلب شما عزیزان را با انواع مشکلات ادراری در بارداری آشنا کردیم، در این آشنایی همچنین به علل، نشانه ها و روش های تشخیص آنها پرداختیم. امیدواریم شما مادران عزیز از مطالعه این مطلب نهایت استفاده را برده باشید.

منبع : آرگا