با نحوه تشکیل خاک آشنا شوید

لایه بیرونی کره زمین از خاک به وجود آمده است. خاک ها در مناطق مختلف بر اساس شرایط هر ناحیه ای، از لحاظ نوع و ترکیب متفاوت هستند و ممکن است ریز، درشت و یا مخلوطی از هر دو باشند، که نوع مخلوط آن به عنوان خاک خوب شناخته می شود. خاک ها از خردشدگی و تخریب سنگ ها حاصل می شوند و عوامل زیادی در ایجاد خاک ها دخالت دارند.

چگونگی تشکیل خاک

سنگ های اولیه یا مادر، فعالیت موجودات زنده و پوشش گیاهی(ارگانیسم)، زمان، آب و هوا، همچنین توپوگرافی محل فرسایش از جمله عوامل تشکیل دهنده خاکها می باشند، که هر یک از این عوامل نقش موثری در تشکیل و تکامل خاکها دارند.

• سنگ های اولیه

مرغوبیت و مقدار خاکهای تشکیل شده از سنگ های گوناگون نظیر سنگ های رسوبی، آذرین و دگرگونی به کانی های موجود در سنگ، آب و هوا و غیره بستگی دارد. در کشاورزی و صنعت ارزش خاکهای تشکیل شده از سنگ های فسفاتی و سیلیکات های آلومینیوم بیشتر می باشد. در مقابل خاکهای حاصل از فرسایش سنگ های دارای کوارتز و یا دیگر کانی های مقاوم که در اثر تغییرات شیمیایی حاصل می گردند، به دلیل این که ماسه ای و شنی می باشند، برای انجام کشاورزی نامناسب و بی ارزش می باشند.

• پوشش گیاهی و فعالیت موجودات زنده

خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی خاک ها با توجه به محل ایجاد خاک و میزان مواد آلی حاصل شده در آن به فعالیت موجودات زده و پوشش گیاهی آن منطقه بستگی دارند. مواد آلی موجود در خاک به دلیل ذخیره بیشتر رطوبت، بسیار حائز اهمیت می باشند و خاک ها برای رشد گیاهان به مواد آلی همچون ازت، کربن و ترکیبات نیترژن دار نیاز دارند. نیتروژن و کربن موجود در خاک از طریق فعالیت های باکتری ها و گیاهان حاصل می شود. هوموس ماده کربن داری است، که از بقایای گیاهان بدست می آید و رنگ آن تیره می باشد.

• زمان

طول مدت هوازدگی و فرسایش با میزان شکستگی و تخریب کانی ها و سنگ ها رابطه مستقیم دارد. به گونه ای که هر چه سنگ ها و کانی ها بیشتر در معرض هوازدگی قرار می گیرند، به همان میزان فرسوده تر می گردند. زمان تخریب و فرسایش هر نوع سنگ با توجه به بافت و کانی های موجود آن متفاوت است مثلا مدت زمان تخریب و خوردشدگی کامل سنگ های رسوبی نسبت به فرسایش کامل سنگ های آذرین کمتر می باشد.

• آب و هوا

آب و هوا یا اتمسفر نقش بسزایی در تخریب کانی موجود در سنگ ها دارند و شدت فرسایش به میزان رطوبت و حرارت موجود در اتمسفر بستگی دارد، به نحوی که با افزایش رطوبت و حرارت میزان فرسایش نیز بیشتر می شود.

• توپوگرافی محل فرسایش

چنانچه محل ایجاد خاک شیب تندی داشته باشد، مواد حاصل از تخریب سنگ ها به وسیله عوامل مختلف همچون آب های جاری به راحتی جابه جا می گردند و از محل اولیه خود به مناطق دیگری حمل می شوند. که در این صورت کمیت و کیفیت مواد آلی موجود در خاک در اثر شستشو تقلیل پیدا می کند. در صورتی که محل خاک به وجود آمده مسطح و صاف باشد، به گونه ای که با تاثیر عوامل مختلف خاک موجود به راحتی از محل خود جا به جا نگردد، فرآیند فرسایش و به وجود آمدن خاک به صورت کامل صورت می گیرد.

مواد تشکیل دهنده خاک:

با توجه به مراحل و شرایط ایجاد خاک می توان خاک ها را به خاک رسی، خاک سیلیتی، خاک ماسه ای و خاک اسکلتی تقسیم کرد، که هر یک از آن ها دارای ذرات تشکیل دهنده مخصوص به خود می باشد. اما به طور کلی موجودات زنده (همچون باکتری ها، قارچ ها، کرم ها)، آب، هوا و مواد سخت مانند کلوئیدها و نمک ها همگی از مواد به وجود آورنده خاک به شمار می روند.

پیشنهاد می کنیم از سایر مقالات ما در زمینه تشکیل فسیل و نیز تشکیل باد دیدن نمایید.

منبع : آرگا