عید نوروز از کهن ترین جشن های ایرانیان می باشد که هر ساله در مناطق مختلف ایران و نیز کشورهای فارسی زبان جشن گرفته می شود و برخلاف دیگر اعیاد و جشن های سالانه از شور و شوق زیادی برخوردار است، اگر چه که برگزاری عید نوروز در قدیم، بسیار باشکوه تر و زیباتر از زمان حال انجام می گرفت، ولی با این حال هنوز هم به عنوان مهم و بزرگترین عید ایرانیان محسوب می شود؛ برخی شواهد تاریخی حاکی از این است که جشن نوروز از زمان هخامنشیان پدید آمده و با آیین و رسوم خاصی همراه بوده است.
حال و هوای عید نوروز در قدیم
عید نوروز در گذشته با امروز خیلی تفاوت داشت و بر خلاف امروزه، همه کارهای مربوط به عید با کمک و همکاری اعضای خانواده ها که اغلب در یک منزل زندگی می کردند، انجام می گرفت و در نتیجه با شروع فصل نو همه افراد با خشنودی و احساس رضایت از تلاش و کوشش خود برای پذیرایی از مهمانان خود را آماده کرده و نیز به دیدار اقوام و فامیل می رفتند، ضمن اینکه اوقات خوشی را سپری می کردند.
عید نوروز در قدیم برای کودکان نیز متفاوت بود، زیرا بیشتر بچه ها فقط در این زمان می توانستند صاحب یک دست لباس نو شوند و علاوه بر آن گرفتن اسکناس های تا نخورده که به عنوان عیدی از بزرگترها دریافت می کردند نیز حال خوشی داشت.
در ایران ماه اسفند همیشه با شلوغی و رفت و آمد زیادی همراه است، در واقع ماه پیشواز فصل بهار و آغاز نو شدن است. بسیاری از افراد در فکر نو کردن خانه و وسایل منزل بوده و نیز آماده کردن رخت و لباس عید به خصوص برای کودکان دغدغه بسیاری از خانواده ها می باشد. در گذشته تهیه البسه کودکان اغلب توسط خانم های خانه دوخته می شد و معمولا از رنگ های شاد و روحیه بخش استفاده می کردند و فقط برای خریدن کفش و کلاه به بازار مراجعه می کردند، بزرگتر ها نیز در کنار کودکان اقدام به تهیه چند تکه لباس اصلی خود که شامل چادر مشکی، چادر نماز و کفش و عبا بود می پرداختند و در صورت عدم توانایی خرید لباس نو، لباس های قدیمی خود را شسته و برای سال جدید آماده می کردند.
یکی از آداب و رسوم زیبای عید نوروز در قدیم سبز کردن سبزه بود که امروزه معمولا به صورت آماده از بازار خریداری می شود، گرچه برخی از افراد هنوزم خودشان این کار را انجام می دهند. روش سبز کردن سبزه به این صورت است که از بیست تا ده روز مانده به عید، جوانه گندم، عدس و یا هر نوع دانه سبز کردنی را در ظرفی سفالی می ریختند و در حالی که دقت می کردند تا دانه ای از آن به زمین نیفتد با هر مشتی که بر می داشتند، برای خانواده و اطرافیانشان دعای همراه با سلامتی، سعادت و گشایش بخت و مال می کردند، سپس بر روی دانه ها آب ریخته و می گذاشتند تا جوانه بزند و بعد جوانه ها را در دستمال مرطوبی نگهداری کرده تا نیش بزند، سپس سبزه ها را درون یک بشقاب و یا سینی می ریختند و آب می دادند تا سبز شده و آماده شود، در آخر آن را با روبان یا گلهای پارچه ای تزیین می کردند و برای سفره هفت سین استفاده می نمودند.
غذای مخصوص شب عید یکی دیگر از رسومی است که حتما در شب اول عید رعایت می شد و از انواع غذاهایی مانند سبزی پلو، کوکو سبزی در کنار ماهی تازه و سیر و نیز رشته پلو به همراه آداب و رسوم خاصی استفاده می شد. از دیگر رسوم زیبای عید نوروز در قدیم ، چراغانی منزل به وسیله انواع چراغ ها و نیز استفاده از منقل و اجاق بود که برای خانواده ها اهمیت زیادی داشت و اغلب تا صبح روز دوم سال روشن نگه داشته می شد؛ هر کدام از این مراسم ها دارای معنی و تفسیر خاصی است که با آداب و دقت خاصی توسط خانواده ها در آن زمان انجام می گرفت و نشأت گرفته از اعتقادات آنها بود.
آماده کردن و چیدن سفره هفت سین از مهمترین و جذاب ترین بخش های مربوط به جشن نوروز است که نوع چیدمان و استفاده از سین های هفت سین با توجه به سلیقه افراد می تواند متفاوت باشد؛ در گذشته از یک پارچه تمیز سفید یا طرح دار ایرانی به عنوان سفره هفت سین استفاده کرده و نیز هفت خوردنی که اغلب شامل سیر، سرکه، سمنو، سماق، سبزی، سیب و سنجد یا برخی مواد دیگر بر روی سفره قرار می دادند، ضمن اینکه چیدن هر کدام از وسایل هفت سین در کنار آینه و کتاب مقدس قرآن آداب خاصی دارد و در گذشت به این صورت بود که ابتدا سفره را در جای مناسبی، در بالاترین قسمت اتاق پهن می کردند و سپس کتاب قران را در وسط سفره قرار داده، سپس یک کاسه آب به همراه گلاب پاش را در دو طرف آن می گذاشتند، آینه را در بالای قرآن و نیز بشقاب آرد و نان را در دو سمت آب و گلاب قرار می دادند، همچنین چهار طرف سفره را با شمعدان روشن نگه می داشتند که این کار نشانه روشنایی، رحمت، گشاده دستی و خیر و برکت بود. سپس مواد هفت سین را در بخش های مختلف سفره جای داده و هر کدام از آنها نیز نشان از برکت، زایش، سلامتی، شادابی و زیبایی داشت. برخی برای حفظ از چشم زخم اسفند نیز دود می کردند، همچنین استفاده از یک کاسه آب و انداختن نارنج درون آن نیز یکی از ضروریات سفره هفت سین بود که حتما باید رعایت می شد، زیرا ایرانیان اعتقاد دارند که نارنج به معنی بدون رنج است و دفع کننده درد و رنج می باشد.
حال بعد از آماده کردن سفره هفت سین، در هنگام تحویل سال، خانواده ها به دور سفره جمع می شدند و بعد از ذکر و دعا برای رفع گرفتاری، بیماری، دفع بلا و نیز برآورده شدن حاجت به خواندن دعای «مقلب القلوب و الابصار» می پرداختند و با تحویل سال و به صدا در آمدن توپ، مشغول دیده بوسی و تبریک سال نو می شدند، سپس شیرینی تعارف کرده و به شادی می پرداختند.
تفریحات عید نوروز در قدیم بسیار ساده و متفاوت تر از امروزه سپری می شد و روزهای تعطیل عید، زمان خوبی برای دید و بازدید از اقوام و فامیل و نیز برای تفریح کردن بود، به طوری که کمتر کسی در این روزها تندی و بد اخلاقی می کرد و خانواده ها اغلب در این ایام غم های خود را فراموش کرده و شاد زندگی می کردند. دید و بازدید های عید نوروز در قدیم معمولا در دو سه روز اول به بزرگتر ها به خصوص پدر و مادر و اقوام نزدیک اختصاص می یافت و روزهای بعد به دیدار اقوام دور و نیز برنامه های سفر و غیره اختصاص داشت.
منبع : آرگا
