علائم یرقان و راه های درمان این بیماری در بزرگسالان

یرقان(Jaundice) نوعی اختلال کبد می باشد، که ناشی از افزایش غلظت بیلی روبین خون می باشد. زرد شدن پوست و غشاهای مخاطی، تغییر رنگ ادرار و مدفوع، تب و لرز، اسهال و … از علائم یرقان است، که بروز این علائم در بیماران می تواند خفیف و یا شدید باشد. در ادامه این مقاله می توانید با دیگر علائم و همچنین با علت و روش های درمان بیماری یرقان آشنا شوید.

دلایل و علائم یرقان

کبد با ترشح ماده قلیایی صفرا (زرد آب) عمل هضم و گوارش چربی ها را انجام می دهد. یکی از ترکیبات این ماده، بیلی وردین و بیلی روبین(رنگدانه های صفراوی) می باشند، که از تجزیه شدن هموگلوبین به وجود می آیند و باعث ایجاد رنگ ادرار و مدفوع می شوند. این ماده بعد از ترشح شدن از کبد خارج و از طریق مجرای کیسه ای وارد کیسه صفرا می شود و در آن جا ذخیره می گردد. چنانچه کبد دچار اختلال شود، این ماده به صورت غیر طبیعی وارد جریان خون شده و باعث ایجاد یرقان و زدی می گردد.

هپاتیت نوعی التهاب کبدی است، که در بروز یرقان و زدی نقش دارد و معمولا به دلیل افراط در مصرف الکل، آلودگی بدن به ویروس ها و باکتری ها، مصرف برخی از داروها و … ایجاد می شود. همچنین انسداد مجرای صفروای نیز می تواند از دلایل ایجاد یرقان در بزرگسالان به شمار آید.

مادران در طول بارداری یا شیردهی با مصرف بیش از حد غذاهای قندی و پرکالری، یا ابتلا به بیماری هپاتیت باعث ایجاد زردی در نوزادشان می شوند.

با توجه به پیشرفت دلایل ایجاد بیماری، ممکن است علائم ناشی از اختلال کبدی و انسداد مجرای صفراوی به صورت های مختلف بروز نمایید. علائم یرقان عبارت است از:

• زرد شدن پوست و یا بی رنگ شدن پوست و چشم
• تغییر رنگ ادرار و مدفوع
• ایجاد خارش در پوست
• حالت تهوع و استفراغ
• اسهال
• خونریزی از مقعد (رکتوم)
• کاهش میزان وزن بدن
• ایجاد درد شکم
• اتساع شکمی (تورم در ناحیه شک)
• تورم پا
• احساس ضعف و گیجی
• سردرد
• ایجاد تب و لرز

روش های پیشگیری و درمان یرقان

پیشگیری و درمان زردی نوزادان به دلیل این که با شیر مادر تغذیه می کنند، متفاوت می باشد. برای پیشگیری از ابتلا نوزاد به یرقان، مادران باید از یک رژیم غذایی سالم در ماه های آخر بارداری استفاده کنند. یعنی مصرف غذاهای پر چرب، غذاهای سرخ شده، انواع بستنی و فالوده، شیرینی های قنادی و … را به حداقل برسانند و بیشتر از میو های که سبب تصفیه خون می شوند، همچنین غذاها (سوپ، آش و …)، سبزیجات، میوه های سرد و عرقیات (بید، کالیک، کاسنی، شاتره، مصرف نمایند.

برای درمان زردی نوزاد معمولا از روش نوردرمانی یا فوتو تراپی استفاده می کنند، در این روش نور را به شکل مستقیم به پوست نوزاد می تابانند، که طول موج تابش آن باید ۴۸۰ نانومتر باشد و همچنین نوزاد در فاصله ای مناسب نسبت به منبع نور قرار بگیرد.

روش دیگر برای درمان استفاده از ترکیب شیر خشت می باشد. برای تهیه این ترکیب باید، شیر خشت (۱۰ گرم) را با ترنجبین و گزانگبین (هرکدام ۱۰۰گرم) و عرق بید کاسنی یا بید (یک ظرف ۴ لیتری) ترکیب نمایید و سپس آن را از پارچه نازک و تمیز عبور دهید، تا ترکیب صاف شود، بعد آن را در یخچال نگهداری کنید و روزانه مقداری از آن را مصرف نمایید. لازم به ذکر است که این ترکیب با تاثیر بر شیر مادر باعث درمان زردی یا یرقان نوزاد نیز می شود و همچنین سبب زیاد شدن شیر مادر نیز می گردد.

مصرف ترکیب عسل، لیمو ترش تازه و آب نیز روش دیگری برای درمان زردی می باشد. که باید مقداری عسل و لیمو ترش را داخل یک لیوان حل کنید و میل نمایید. بهتر است در طول روز دو مرتبه این عمل را تکرار کنید.

بیماری های موثر در بروز یرقان یا زردی

در زیر با برخی بیماری های زمینه ای که می توانند موجب بروز بیماری یرقان شوند ، آشنا می شوید :

التهاب حاد کبد : ممکن است با ایجاد اختلال در کبد این عضو، توانایی خود در ترکیب و ترشح بیلی روبین را از دست بدهد و در نتیجه موجب تجمع بیلی روبین شود.

ملتهب شدن مجرای صفراوی : این مشکل نیز ممکن است از ترشح صفرا و دفع بیلی روبین جلوگیری کرده و منجر به بروز یرقان شود.

انسداد مجرای صفراوی : از تنظیم بیلی روبین به وسیله کبد جلوگیری می کند.

کم خونی همولیتیک : از طریق شکستن تعداد زیادی گلبول های قرمز می تواند مقدار تولید بیلی روبین را افزایش دهد.

سندرم گیلبرت : یک نوع بیماری ارثی است که توانایی آنزیم ها در دفع صفرا را دچار اختلال می کند.

کلستاز : این بیماری کبدی می تواند جریان صفرا از کبد را دچار اختلال کند و در نتیجه صفرا که حاوی بیلی روبین کونژوگه می باشد دفع نشده و در کبد باقی می ماند.

در زیر به معرفی چند مورد نادر که می توانند منجر به بروز یرقان شوند، می پردازیم :

سندرم کریگلر نجار : بیماری ارثی است که منجر به ایجاد اختلال در آنزیمی که مسئولیت پردازش بیلی روبین را دارد، خواهد شد.

سندرم دوبین جانسون : یک نوع یرقان مزمن ارثی می باشد که مانع از ترشح بیلی روبین کونژوگه از سلولهای کبد می شود. 

یرقان کاذب : این نوع یرقان معمولا خطری ندارد و زرد شدن پوست، به دلیل وجود بتاکاروتن اضافی می باشد و ارتباطی به بیلی روبین ندارد که علت آن به دلیل خوردن زیاد هویج، کدو تنبل و یا خربزه می باشد.

لازم به ذکر است که بهترین راه تشخیص دلایل و علائم یرقان و همچنین درمان آن مراجعه به پزشک متخصص و انجام آزمایشات می باشد.

منبع : آرگا