عاشورا از مهم ترین قیام ها با وقایع مهمی است که آگاهی در مورد این قیام مهم باید بر اساس دانسته ها و از منابع درست آن استخراج شود تا به درستی واقعه عاشورا به مسلمانان و تمام جهانیان انتقال یابد. این قیام و دستاوردهای مهمی که برای جهان اسلام داشته است تا ابد می تواند جهان اسلام را بر پایه ظلم ستیزی و انسانیت استوار و محکم نگه دارد و در سایه این قیام بسیاری از معیارها و مفاهیم در دیدن اسلام معنای واقعی خود را در میان مردم پیدا کرد و اولین قیامی است که در آن نمونه بارزی از انسانیت، امر به معروف و نهی از منکر، جهاد و اتحاد به خوبی دیده می شود و اسوه ای برای جهانیان است.
فلسفه عاشورا چیست؟
همانطور که می دانید قیام عاشورا، دارای فلسفه ای خطیر و بزرگ است و دستاوردهای زیادی برای جهانیان داشته است که به طور کلی اهداف و فلسفه این قیام امام حسین(ع) و یارانش به چند دسته تقسیم می شود:
۱- حفظ دین اسلام:
از مهم ترین اهداف و فلسفه عاشورا که امام حسین (ع) با بیانیه ای کوبنده و ارائه خطبه ای در شهر مکه تحت عنوان نا آگاهی بزرگان مکه از حکومت دین ستیز و ظلم پرور امویان به بزرگان و علمای مکه متذکر شد این است که این ناآگاهی و عدم اقدام آنها در مقابل این ظلم حکومت امویان می تواند چه عواقب ناگواری برای اسلام داشته باشد و موجب نابودی این دین باشد. ایشان بیان کردند که این خاموشی در مقابل حکومت برای خود آنها نیز بزرگ ترین گناه در نزد خدا محسوب می شود که با وجود آگاهی خود اقدامی در مقابل حفظ دین اسلام نداشته اند.
ایشان در خطبه خود اینگونه بیان کردند:
«…خدایا تو میدانی آنچه از طرف ما انجام گرفته است (از سخنان و اقدامات برضدّ حاکمان اُمَوِی) به خاطر رقابت و سبقت جویی در فرمانروایی و افزونخواهی در متاع ناچیز دنیا نبوده است، بلکه برای این است که نشانههای دینت را (به مردم) نشان دهیم (برپاگردانیم) و اصلاح در سرزمینهایت را آشکار کنیم. میخواهیم بندگان ستمدیدهات در امان باشند و به واجبات و سنّتها و احکامت عمل شود…»
از مهم ترین اهدافی که در این خطبه می توان از سخنان امام حسین(ع) برداشت کرد و به فلسفه عاشورا پی برد این است که این امام بزرگوار قصد داشته اند تا با آگاهی مردم و قیام خود از مظاهر اصلی و پایه های دین اسلام محافظت کنند، وضعیت نابسامان مسلمانان را احیا کنند، علیه ظلم امویان بر مردم بشورند، از طریق قیام خود واجبات دین اسلام را در دنیای واقی نشان دهند و تا ابد دین اسلام را در یادها زنده نگه دارند.
۲- اصلاح امور مسلمانان:
امام حسین در سفر خود از مدینه به به مکه نامه ای برای برادر خود نوشت و در این نامه اهداف مهم سفر خود و فلسفه عاشورا را بیان کرده است و اعتقادات خود را در رابطه با دین مبین اسلام و اسلام واقی بیان کرده است امام هچنین در نامه خود نوشت:
«من نه از روی خودخواهی و یا برای خوشگذرانی و نه برای فساد و ستمگری از شهر خود بیرون آمدم؛ بلکه هدف من از این سفر، امر به معروف و نهی از منکر و خواسته ام از این حرکت، اصلاح مفاسد امت و احیای سنت و قانون جدم، رسول خدا(ص) و راه و رسم پدرم، علی بن ابی طالب(ع) است»
«گواهی میدهم که تو نماز را بپا داشتی و زکات دادی و امر به معروف و نهی از منکر کردی».
برپا داشتن نماز و امر به معروف از دیگر اهداف امام حسین و دستاوردهای قیام عاشورا است که به خوبی در این قیام برپایی نماز و اهمیت آن دیده شد و به جهانیان اثبات شد که نماز خواند از دید اسلام دارای چه ارزش والایی است.و امام حسین از طریق این قیام خود به برپایی امر به معروف و نهی از منکر و انجام واجبات دین اسلام پرداختند.
۳- مقابله با ظلم و ستم:
از دیگر خطبه های امام حسین که بیان کننده درس و هدف عاشورا است می توان به خطبه ای که بریا شیعیان بصره نوشته شده است اشاره کرد و متن این خطبه شامل این موارد بوده است:
«من شما را به زنده کردن نشانه های حقّ و نابود کردن بدعتها میخوانم»
از این خطبه امام حسین(ع) این اهداف برداشت می شود که عمل به واجبات و کتاب خدا واجب است، برپا کردن مظاهر حقیقی دیدن اسلام و نابود کردن بدعت هایی که دیدن اسلام را منحرف می کنند.
۴- تعیین حدود الهی و حفظ بیت المال:
در خطبه ای دیگر از امام حسین(ع) که به حر بن یزید ریاحی خطاب شده است فلسفه عاشورا، اینگونه بیان می شود:
«ای مردم! رسولخدا (ص) فرمودند: کسی که فرمانروای ستمگری را ببیند که حرام خدا را حلال کرده و پیمان الهی را شکسته و با سنّت رسولخدا (ص) مخالفت ورزیده در میان بندگان خدا با گناه و تجاوزگری رفتار میکند، ولی در برابر او با کردار و گفتار خود برنخیزد، برخدا است که او را در جایگاه (عذابآور) آن ستمگر قرار دهد. هان (ای مردم) بدانید که اینها تن به فرمانبری از شیطان داده و اطاعت از فرمان الهی را رها کرده و فساد را نمایان ساخته و حدود خدا را تعطیل نمودهاند، درآمدهای عمومی (بیت المال) مسلمانان را به خود اختصاص دادهاند و حرام خدا را حلال و حلالش را حرام کردهاند و من شایستهترین فرد برای تغییر دادن (سرنوشت و امور مسلمانان) هستم»
«شهادت میدهم که تو حلال خدا را حلال و حرام خدا را حرام کردی و نماز را بپا داشتی و زکات دادی و امر به معروف و نهی از منکر کردی و (مسلمانان را) با پند و اندرز نیکو، به راه روش خود، فراخواندی»
از اهداف عاشورا در این خطبه این است که مسلمانان نباید از حکام تحت فرمان شیطان پیروی کنند، مانع رواج فساد شوند، حدورد الهی را رعایت کنند، در حفظ بیت المال کوتاهی نکنند، حرام را حلال و حلال را حرام نکنند.
۵- نپذیرفتن حکومت جور و ستم و رواج آزادگی:
زمانی که امام حسین(ع) قصد عزیمت به صحرای کربلا و شروع نبرد حق علیه باطل داشتند درباره علت سفر و فلسفه عاشورا اینگونه بیان کردند که:
«آیا نمىبینید که به حقّ عمل نمى شود و از باطل دست برنمىدارند؟! به طورى که مؤمن حق دارد که به مرگ و دیدار خدا مشتاق باشد. به راستى، من چنین مرگی را جز سعادت ندانم و زندگى در کنار ظالمان را جز هلاکت نخوانم»
«از ما دور باد که پستی را پیشه خود کنیم، (چرا که) خدا و رسول او از آن ابا دارند»
«مرگ در عزت، بهتر از زندگی در ذلّت است»
از اهدافی که در این خطبه از امام حسین می توان برداشت کرد؛ ترویج دادن حق از طریق عمل کردن به آن در قیام عاشورا، از بین بردن باطل، حفظ دنیای آخرت با سرنگون کردن ظلم، ایستادگی در برابر زور و ظلم از مهم ترین این اهداف بوده اند.
۶- رهایی مسلمانان و حفظ بندگی خدا:
امام صادق(ع) در حدیثی از خود هدف امام حسین از قیام مهم عاشورا و فلسفه عاشورا را از دید امام حسین بیان کرده اند و به عنوان وظیفه آگاه کردن مسلمین بیان کرده اند که:
«حسین بن علی (ع) جان خویش را در راه تو (خدا) فدا کرد تا بندگانت را از بیخبری و سرگردانی گمراهی نجات دهد»
با توجه به این بیانیه از امام صادق می توان به این موضوع پی برد که امام حسین با قیام مهم خود قصد داشته تا مسلمانان را از قید و بند ظلم و پذیرش آن برهاند و به جهان اسلام نشان دهد که نباید در مقابل ظلم ایستاد و کوتاه آمد که در حقیقت این امر مهم ترین هدف عاشورا و به جا آوردن حق بندگی در مقابل پروردگار است.
مهم ترین آموزه های قیام عاشورای حسینی:
همانطور که در بالا مطالعه کردید امام حسین(ع) با قیام خونین عاشورا اهدافی بلندتر از اهداف دنیوی و به دست آوردن حکومت را دنبال می کرد که این اهدافی که بیان شد نشان دهنده فلسفه عاشورا می باشد.
از مهم ترین درس هایی که قیام عاشورا برای جهانیان داشته است و موجب زنده بودن این قیام در میان مردم شده است پرداختن به اصل عبودیت و بندگی از طریق قیام و نشان دادن مهم ترین مظاهر اسلام مانند از خود گذشتگی، حفظ بندگی، برپا کردن نماز، ایستادگی در برابر ظلم، امر به معروف و نهی از منکر، پایداری، عزتمندی، حفظ دین اسلام و مسلمانان می باشد که در این قیام به خوبی دیده شده است و دلیل اصلی پایداری این قیام تا کنون این بوده است که نمونه بارزی از مبارزه حق علیه باطل بوده است.
امام حسین(ع) با همراه کردن یاران خود و زنان و فرزندان قصد داشت تا این قیام تا ابد در میان مردم بماند و درست عبرتی برای تمام مومنین باشد تا با تکیه بر فلسفه عاشورا، همچنین اهداف این قیام هیچ گاه اصول و پایه های اسلام دچار تزلزل نشوند.
منبع : آرگا