بستنی یک نوع تغییر یافته نوشیدنی ها و دسر های یخ زده است. در مورد پیشینه بستنی و اینکه اولین بار چه کسی آن را اختراع کرد و نیز اینکه آیا ریشه ایرانی دارد، حرف و حدیث های زیادی وجود دارد. اما به طور کلی پیشینه ورود دستگاه های بستنی سازی به ایران، به اواخر دهه ۴۰ مربوط می شود، همچنین اولین مغازه بستنی فروشی در آمریکا در سال ۱۷۷۶ و در نیویورک آغاز به کار کرد. تاریخ تولید بستنی انواع چوبی، بستنی با رویه شکلاتی و میوه ای به سال ۱۹۲۰ برمی گردد.
تاریخچه بستنی
در قدیم بستنی به شکل های گوناگونی که امروزه از آن می بینیم نبوده است. در قرن چهارم قبل از میلاد، اسکندر کبیر به نوشیدنی های یخ زده علاقه زیادی داشته است، از این رو طبق مدارک سال ۶۲ قبل از میلاد نرون، امپراطور روم، گروه هایی را به کوهستان های آپنین (Apennin) می فرستاد تا برای او یخ و برف بیاورند، سپس آن را با شربت، پوره میوه و عسل مخلوط کرده و سرو می کرد.
ورود بستنی به کشور های اروپایی
هزاران سال است که در آسیا از آب یخ زده به عنوان مصارف خوراکی استفاده می کنند، اما مواد لبنی یخ زده، اولین بار در ادبیات چین دیده شده است که قدمت آن به قرن دوازدهم میلادی بر می گردد. شنیده ها حاکی از آن است که بازرگانانی مثل مارکوپلو روش تهیه یخ را از خاور دور به اروپا منتقل کردند.
اولین بار در سال ۱۶۶۰ میلادی، یک ایتالیایی به نام کولتلی در پاریس اقدام به افتتاح کافه پروکوپ کرد، که در آن انواع بستنی (یخ طعم دار و خامه یخ زده) تولید و عرضه می شد. بعد از این اتفاق بستنی به آمریکا راه یافت، تا جایی که در سال ۱۷۰۰ میلادی، فرماندار مریلند توسط بستنی از مهمانان خود پذیرایی ویژه ای به عمل آورد.
در سال ۱۸۴۳ میلادی، نانسی جانسون موفق به اختراع و ثبت اولین دستگاه فریز دستی چرخشی به نام خود شد. در سال ۱۸۵۱، جاکوب فیوزل در بالتیمور اولین واحد صنعتی تولید بستنی را به راه انداخت و در اواخر قرن ۱۸۰۰ میلادی، آگوست گالین دستگاه هموژنیزه کننده که باعث ایجاد بافت نرم بستنی می شد، را اختراع کرد.
بعد از به وجود آمدن دستگاه های سرد کننده، اولین فریز افقی یکپارچه توسط اچ میلر اختراع شد که به وسیله آن می توانستند قطعات کوچک بستنی را جداگانه فریز کنند. در مورد پیشینه بستنی قیفی نیز می توان گفت، توسط یک مهاجر ایتالیایی به نام ایتالو مارکونی در نیویورک تهیه شده است.
بستنی و ورود آن به ایران
در سال های دور مردم ایران افشره آب انگور را روی مقداری برف در کاسه ای می ریختند و به عنوان دسر میل می کردند؛ تاریخچه تهیه بستنی در ایران تقریبا به ۶۰ سال پیش بر می گردد.
تولید بستنی در ابتدا به شکل مخلوط شیر، شکر و ثعلب بود، به گونه ای که آن را در استوانه های فلزی که در بشکه های چوبی قرار داشت می ریختند و به منظور پایین آوردن دما و رساندن آن به حدود ۲۰ درجه سانتی گراد زیر صفر، اطراف استوانه ها را با نمک و یخ می پوشاندند. به این شکل بستنی را آماده می کردند.
ورود دستگاه بستنی ساز به ایران
تاریخچه ورود این دستگاه ها به ایران به اواخر دهه ۱۳۴۰ شمسی بر می گردد. در آن زمان در کنار بستنی، به تهیه فالوده هم می پرداختند که از نشاسته، آب و شکر تهیه می شد. اولین بار که دستگاه های بستنی ساز وارد کشور شد، سازنده این دستگاه ها به هر یک از بستنی فروشی های معروف تهران یک دستگاه بستنی سازی هدیه داد، اما جالب است که بدانید یکی از بستنی فروشی های قدیمی به نام اکبر مشتی که هنوز هم قدیمی ها از او یاد می کنند، زیر بار استفاده از این دستگاه ها نمی رفت.
تاریخچه بستنی سنتی
بستنی سنتی یا ایرانی دارای طعم زعفران و زردرنگ است؛ این نوع بستنی که معمولا با تکه های بزرگ خامه و خلال پسته همراه است، طرفداران زیادی دارد. بستنی اکبر مشتی در قدیم معروف بوده و گفته می شود؛ اکبر مشتی جزو اولین کسانی بوده که در ایران بستنی فروشی داشته است و نیز بستنی های وی با نوع خارجی آن بسیار متفاوت بود.
حال شاهد بستنی های مختلف و متنوع همچون بستنی زغالی، بستنی نوتلا، بستنی شکلاتی، بستنی میوه ای و… در ایران هستیم که هر یک طعم و مزه خاص خود را دارند، اما هر چه باشد بستنی سنتی های قدیمی جایگاه خاص و ویژه ایی دارند و هنوز محبوبیت خود را از دست نداده اند.
منبع : آرگا