دو کلمه حقیقت و واقعیت در موارد بسیاری هم معنا و مترادف هستند و به جای یکدیگر نیز به کار می روند. در بعضی موارد نیز بین این دو کلمه فرق گذاشته می شود. فرق حقیقت و واقعیت در اصطلاح جدید معمولا به خود واقعیت و نفس الامر «واقعیت» اطلاق می شود اما«حقیقت» به ادراکی که با واقع مطابقت دارد، گفته می شود.
تفاوت حقیقت و واقعیت چیست؟
بر اساس فلسفه اسلامی اولاً: وجود حقیقت به گونه ای روشن است که انکار آن موجب اثبات آن می شود. ثانیاً: حقیقت ثابت و دائمی است. یعنی مطابقت مفهوم و محتوای ذهنی با واقع و نفس الامر خود نمی تواند موقت باشد بلکه دائمی است. فرق حقیقت و واقعیت در موارد بسیار ناچیز است و این دو کلمه نیز به جای یکدیگر به کار می روند. گاهی نیز بین آن دو تفاوتی قائل می شوند. در مورد واقعیت نیز این بحث مطرح نمی شود که آیا واقعیت ثابت است یا موقت: زیرا امور واقعی و نفس الامری ممکن است دائمی و ابدی باشند. مانند اصل حرکت و تغییر ماده و ممکن است موقت باشد.مانند واقعیات خاص مادی که مربوط به روابط اجزای مادی است. آنچه که مورد بحث و اختلاف نظر است، در مورد حقیقت این است که آیا نسبی است یا ثابت.
در مورد این مطلب که حقیقت ثابت است یا نسبی، ابتدا باید دید حقیقت چیست؟ در واقع منشأ اختلاف در نسبیت یا ثبات حقیقت، اختلاف بر سر تعریف حقیقت است. در فلسفه اسلامی که متاثر از فلسفه یونانی است، حقیقت به معنای ادراک مطابق با واقع است. هر قضیه ای که مطابق با واقع باشد، حقیقت است. بر اساس این فلسفه، اولاً: حقیقت فی الجمله وجود دارد. زیرا انکار حقیقت موجب اثبات آن می شود. یعنی اگر کسی بگوید تمام ادراک ما خلاف واقع است، خود یک حقیقتی را اعتراف کرده است. ثانیاً: حقیقت، ثابت و دائمی است. یعنی مطابقت مفهوم و محتوای ذهنی با واقع و نفس الامر خود نمی تواند موقت باشد. بلکه دائمی است. البته دوام حقایق اولاً: مربوط به علوم حقیقی است، نه علوم اعتباری. نظیر قوانین مدنی و اجتماعی. ثانیاً: مربوط به حقایق یقینی است نه احتمالی.
بسیاری از دانشمندان حقیقت را به معنای مطابقت ادراک با واقع نمی دانند، بلکه تعریف دیگری از حقیقت ارائه می کنند: عده ای نیز مانند پوزیتویسم ها بر این باورند که «حقیقت عبارت است از توافق تمام اذهان در یک زمان بر یک قضیه». برخی دیگر مانند پراگماتیسم ها حقیقت را عبارت از «فکری می دانند که در عمل مفید و دارای تاثیر نیکو باشد.» در نظر گروهی دیگر، حقیقت عبارت است از«فکری که تجربه آن را تایید کرده باشد»
مشکل همه این نظریات درباره تفاوت حقیقت و واقعیت این است که همه این مسائل به سفسطه و ایده آلیست منجر خواهد شد. چون در همه این نظریات، دریافت واقع مورد انکار قرار گرفته است. آن ها می خواستند خود را از اشکالات سوفسطائیان رهایی بخشند ولی خود در چاله و دام آن ها گرفتار شدند. البته این گروه که حقیقت را به معنای مطابقت با واقع نمی پذیرند می توانند بگویند حقیقت ثابت نداریم. بلکه حقیقت نسبی است.
در این مطلب تفاوت حقیقت و واقعیت را به شما دوستان عزیز ارائه کردیم. امیدواریم مطالب ذکر شده مفید و میسر واقع شده باشد و از خواندن آن لذت برده باشید.
منبع : آرگا