وقتی مقدار هموگلوبین یا تعداد گلبول های قرمز موجود در خون کاهش یابند منجر به مختل شدن تبادل دی اکسید کربن و اکسیژن بین سلول های بدن و خون می شود. کاهش مصرف مواد غذایی حاوی آهن، خونریزی و … از علل ایجاد کم خونی می باشند. در ادامه با راه های درمان کم خونی با غذا آشنا خواهید شد.
به طور کلی آنمی یا کم خونی انواع مختلفی دارند که شایع ترین آن کم خونی ناشی از فقر آهن است؛ در گلبولهای قرمز پروتئینی به نام هموگلوبین وجود دارد که سرشار از آهن می باشد و در نتیجه با کمبود آهن بدن قادر به ساخت هموگلوبین مورد نیاز برای ساختن گلبول های قرمز ندارد و در نتیجه امکان انتقال خون حاوی اکسیژن به اندام ها نیز وجود نخواهد داشت.
به دلیل عدم وجود ویتامین B12 و فولات، بدن قادر به ساخت گلبولهای قرمز نیست و در نتیجه می تواند این اتفاق منجر به مرگ بیمار شود، از این رو افراد مبتلا به کم خونی ناشی از فقر آهن می توانند با مصرف غذا های حاوی آهن و ویتامین های ب تا حد زیادی از عوارض آنمی بکاهند، در ادامه با این غذا ها بیشتر آشنا می شوید.
درمان کم خونی با غذاهای حاوی آهن
همان طور که گفتیم عواملی مثل عدم دریافت مواد مغذی، خون ریزی، بیماری های مزمن، مسمومیت ها و مشکلات ژنتیکی از علل ایجاد کم خونی در بدن هستند. ویتامین B12، آهن و اسید فولیک از جمله مواد غذایی لازم و مهم برای خونسازی و درمان کم خونی با غذا هستند و کمبود آن ها در خون نیز موجب کم خونی می شود. شایع ترین کم خونی از نوع تغذیه ای است که به علت فقر آهن در بدن بروز می کند. در ادامه بیشتر به مواد غذایی که برای کم خونی مفید هستند، می پردازیم.
میزان نیاز بدن به آهن
میزان نیاز بدن هر شخص به آهن به عواملی مثل جنس، سن و وضعیت فیزیو لوژیکی بستگی دارد. برای مثال بدن خانم های باردار به دلیل رشد جنین، افزایش یافتن حجم خون و سایر اندام ها و بافت ها به مقدار آهن بیشتری نیاز دارد که اگر به این مسئله اهمیت داده نشود ممکن است دچار کم خونی شوند.
اگر مادر و نوزاد شیر خوار هر دو سالم باشند، مقدار آهنی که در شیر مادر موجود است، برای ۶ ماه اول زندگی نوزاد کافی است. اما اگر نوزاد کم وزن و یا نارس متولد شده باشد و یا اگر مادر مشکل کم خونی داشته باشد، بعد از سه ماهگی قطره خوراکی آهن برای نوزاد تجویز می شود.
مهم ترین عوامل ایجاد فقر آهن
عوامل زیر مهم ترین دلایل در ایجاد کم خونی و فقر آهن هستند.
- رژیم غذایی ناسالم که آهن کمی دارد مثل بعضی از انواع رژیم های گیاه خواری مانع درمان کم خونی با غذا است.
- اسهال، انواع مشکلات گوارشی، کاهش یافتن ترشح اسید معده، تداخلات داروئی (مثل سایمتیدین، رانیتیدین، کلستیدامین، تتراسایکلین و پانکراتین) موجب عدم جذب آهن می شوند.
- نیاز به آهن بیشتر در دوران هایی مثل نوزادی، نوجوانی، بارداری و شیردهی
- خونریزی های شدید در دوران قاعدگی، بیماری های بدخیم، داشتن انگل، انواع جراحات که منجر به از دست دادن خون می شود.
علائم و نشانه های کم خونی به دلیل فقر آهن
علائم زیر نشانه هایی از عدم درمان کم خونی با غذاها به دلیل کمبود آهن در خون می باشند.
- بی حالی و خستگی مفرط
- داشتن سردرد و سرگیجه
- رنگ پریدگی مخاط داخل لب، زبان و پلک های چشم ها
- سوزن سوزن و خواب رفتن شدن پاها و دست ها
- داشتن حال تهوع
- گود شدن و فرو رفتن روی ناخن ها به هنگام ابتلا به کم خونی شدید
معرفی مواد غذایی برای رفع کم خونی ناشی از فقر آهن
روش های مختلفی درمان کم خونی وجود دارد. اما بی ضررترین و بهترین روش درمان کم خونی با غذاها و مکمل های خوراکی می باشد.
مصرف مکمل های آهن
یکی از راه های درمان کم خونی با غذاها، مصرف مکمل های آهن به شکل قرص، شربت و کپسول در بازار موجود هستند که بایستی آن ها را تا ۶ ماه به طور مدوام مصرف کرد. بهتر است این مکمل ها را شب به هنگام خواب با معده خالی استفاده کرد تا بهتر جذب بدن شوند. ابتدا به مقدار کم از این مکمل ها مصرف و بعد کم کم به میزان آن اضافه کنید تا دچار مشکلات گوارشی ناشی از مصرف مکمل های آهن مثل دل پیچهف حالت تهوع، اسهال، سوزش قلب و یبوست نشوید.
منابع غذایی حاوی ویتامین C
تحقیقات نشان داده است که مصرف ویتامین C به همراه آهن و یا مواد خوراکی حاوی آهن موجب جذب بیشتر و بهتر آن در بدن شده و از دیگر موارد درمان کم خونی با غذاها می باشد. مرکبات، خربزه، آلو، انبه، ریواس، طالبی، گلابی، سیب، آناناس و سبزیجاتی مثل انواع فلفل، کلم بروکلی و گل کلم منابع خوبی از ویتامین C هستند. گفتنی است درمان غلظت خون با میوه هم امکان پذیر است
اسید موجود در سبزیجاتی مثل سیب زمینی، هویج،کدو تنبل، چغندر، کلم پیچ، گوجه فرنگی، شلغم و مواد غذایی تخمیری مثل سس سویا نیز موجب جذب بیشتر آهن در بدن می شوند.
مواد غذایی حاوی ویتامین B12
مصرف آهن موجود در پروتئین های حیوانی مثل گوشت قرمز، ماهی،انواع گوشت پرندگان،زرده تخم مرغ، قلوه و جگر از روش های درمان کم خونی با غذاهای مقوی هستند. پروتئین های حیوانی نسبت به پروتئین های گیاهی مانند سبزیجات با برگ سبز تیره مثل اسفناج، جعفری و میوه های خشک شده مثل برگه زردآلو، انواع دانه های روغنی بیشتر جذب می شود. مصرف حبوبات مثل لوبیا و عدس نیز بسیار مفید است.
مصرف ویتامین C موجب جذب بیشتر پروتئین های گیاهی می شود. مصرف نوشیدنی های کافئین دار مثل چای بلافاصله بعد از غذا و یا همراه آن میزان جذب آهن را بسیار کاهش می دهد.
عواملی تاثیرگذار در افزایش جذب آهن و منابع غذایی آن
اسید سیتریک و اسید اسکوربیک (ویتامین ث) موجود در خربزه، ریواس، آلو، گلابی، انبه، طالبی، آب پرتقال، لیمو شیرین، آناناس، سیب، گل کلم و سبزی ها در افزایش جذب آهن بدن تاثیر زیادی دارند.
مواد غذایی تخمیری همچون سس سویا نیز جزو غذاهایی هستند که تاثیر زیادی در جذب آهن بدن دارند، در ادامه به معرفی توصیه هایی کلی در این زمینه می پردازیم :
- مصرف غذا های سرشار از آهن
- مصرف منابع غذایی غنی از ویتامین ث در هر وعده غذایی، موجب جذب بهتر آهن می شوند. (پرتقال، گریپ فروت، لیمو ترش، توت فرنگی، گوجه فرنگی، کلم و فلفل سبز)
- قرار دادن گوشت قرمز، ماهی و یا مرغ در وعده های غذایی
- پرهیز از مصرف نوشیدنی هایی مثل چای و قهوه بلافاصله بعد از خوردن غذا
- رفع مشکلات گوارشی و یبوست
- تصحیح عادات غذایی غلط همچون خوردن یخ، خاک و … که خود از علائم کم خونی ناشی از فقر آهن می باشند.
- مشورت با پزشک و متخصص تغذیه به منظور جلوگیری به موقع از کم خونی یا در مان آن
- مصرف نان هایی که خمیر آنها به خوبی ور آمده باشد.
- مصرف خشکبار هایی مثل برگه آلو، توت خشک، انجیر خشک و کشمش که غنی از آهن هستند.
- مصرف حبوبات جوانه زده و غلات
- شست و شو و ضدعفونی سبزی های مصرفی
- شست و شوی دست ها با آب و صابون قبل از تهیه و مصرف غذا
نکات پایانی
نکات پایانی زیر نیز برای درمان کم خونی با غذا آورده شده اند، زیرا عوارض کم خونی باعث بروز بیماری هایی می شود.
- استفاده از منابع غذایی حاوی ویتامین C در هر وعده غذایی
- گنجاندن منابع پروتئین حیوانی در برنامه غذایی هفتگی
- پرهیز از خوردن یخ با نوشیدنی ها
- مصرف انواع خشکبار مخصوصا برگه زردآلو، توت خشک، انجیر خشک و کشمش
- مصرف غلات و جوانه حبوبات
نکات زیر نیز جهت پیشگیری از ابتلا به کم خونی هستند.
- درمان یبوست و مشکلات گوارشی
- توجه به بهداشت شخصی مثل شستن دست ها قبل از خوردن غذا و بعد از اجابت مزاج
- مصرف قطره آهن همزمان با شروع تغذیه تا اتمام ۲ سالگی
- شستن و ضد عفونی کردن میوه ها و سبزیجات
- مصرف قرص آهن به صورت روزانه از ماه پنجم بارداری تا ۳ ماه بعد از زایمان
منبع : آرگا
